МОНГОЛ УЛСЫН ДЭЭД ШҮҮХИЙН ХЯНАЛТЫН ШАТНЫ ИРГЭНИЙ ХЭРГИЙН ШҮҮХ ХУРАЛДААНЫ ТОГТООЛ

2025 оны 03 сарын 25 өдөр
Дугаар: 001/ХТ2025/00064
Улаанбаатар хот

“Д” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй

иргэний хэргийн тухай

Монгол Улсын дээд шүүхийн шүүгч П.Золзаяа даргалж, танхимын тэргүүн Г.Алтанчимэг, шүүгч Н.Батчимэг, Н.Баярмаа, Х.Эрдэнэсувд нарын бүрэлдэхүүнтэй тус шүүхийн танхимд хийсэн хяналтын шатны иргэний хэргийн шүүх хуралдаанаар

Өмнөговь аймгийн Ханбогд сум дахь сум дундын шүүхийн

2024 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 144/ШШ2024/00184 дүгээр шийдвэртэй,

Өмнөговь аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн

2025 оны 01 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 203/МА2025/00001 дүгээр магадлалтай,

“Д” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй,

“Х” ХХК-д холбогдох,

Бие даасан шаардлага гаргаагүй гуравдагч этгээд “А” ХХК оролцсон,

Талуудын хооронд байгуулсан 2018.08.15-ны өдөр байгуулсан СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-г цуцлуулж, санхүүгийн түрээсийн үндсэн төлбөр, хүүгийн төлбөр, алданги, хохиролд нийт 5,028,921,501.26 төгрөг гаргуулах, түрээсийн зүйл болон барьцаа хөрөнгүүдээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай иргэний хэргийг

Нэхэмжлэгч “Д” ХХК, хариуцагч “Х” ХХК-ийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлоор шүүгч Н.Батчимэгийн илтгэснээр хянан хэлэлцэв.

Шүүх хуралдаанд: Нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Э, Д.Н, хариуцагч “Х” ХХК, гуравдагч этгээд “А” ХХК нарын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Б.Б, шүүх хуралдааны нарийн бичгийн дарга П.Д нар оролцов.

ТОДОРХОЙЛОХ нь:

1. Нэхэмжлэгч “Д” ХХК нь хариуцагч “Х” ХХК-д холбогдуулан талуудын хооронд байгуулсан 2018.08.15-ны өдөр байгуулсан СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-г цуцлуулж, санхүүгийн түрээсийн үндсэн төлбөр, хүүгийн төлбөр, алданги, хохиролд нийт 5,028,921,501.26 төгрөг гаргуулах, түрээсийн зүйл болон барьцаа хөрөнгүүдээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай нэхэмжлэл гаргасныг хариуцагч эс зөвшөөрч маргажээ.

2. Өмнөговь аймгийн Ханбогд сум дахь сум дундын шүүхийн 2024 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 144/ШШ2024/00184 дүгээр шийдвэрээр: Иргэний хуулийн 312 дугаар зүйлийн 312.1 дэх хэсэгт заасныг баримтлан “Д” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй “Х” ХХК-д холбогдох талуудын хооронд байгуулсан 2018.08.15-ны өдөр байгуулсан СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-г цуцлуулж, санхүүгийн түрээсийн үндсэн төлбөр, хүүгийн төлбөр, алданги, хохиролд нийт 5,028,921,501.26 төгрөг гаргуулах, түрээсийн зүйл болон барьцаа хөрөнгүүдээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1, 60 дугаар зүйлийн 60.1-д зааснаар нэхэмжлэгч “Д” ХХК-ийн улсын тэмдэгтийн хураамжид урьдчилан төлсөн 25,302,557.51 (22,144,107.43+3,158,450.08) төгрөгийг улсын төсвийн орлогод хэвээр үлдээж шийдвэрлэжээ.

3. Өмнөговь аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2025 оны 01 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 203/МА2025/00001 дүгээр магадлалаар: Өмнөговь аймгийн Ханбогд сум дахь сум дундын шүүхийн 2024 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 144/ШШ2024/00184 дугаартай шийдвэрийн тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтын “Иргэний хуулийн 312 дугаар зүйлийн 312.1” гэсний дараа “Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.4” гэж, “Д” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй “Х” ХХК-д холбогдох талуудын хооронд байгуулсан 2018.08.15-ны өдөр байгуулсан СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-г цуцлуулж, санхүүгийн түрээсийн үндсэн төлбөр, хүүгийн төлбөр, алданги, хохиролд нийт 5,028,921,501.26 төгрөг гаргуулах”, түрээсийн зүйл болон барьцаа хөрөнгүүдээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай нэхэмжлэлийг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож,” гэснийг “санхүүгийн түрээсийн үндсэн төлбөр 639,572,869.4 төгрөг, алданги 319,786,434.7 төгрөг, нийт 959,359,304.1 төгрөгийг “Х” ХХК-аас гаргуулан “Д” ХХК-д олгож, 2019.10.31-ний өдрийн БГ-ХЭХ-ХШ2019/05, БГ-ҮХХ-ХШ2019/09, БГ-ҮХХ-ХШ2019/10, БГ-ҮХХ-ХШ2019/11, БГ-ҮХХ-ХШ2019/12 дугаартай барьцааны гэрээнүүдэд заасан хөрөнгүүдээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай нэхэмжлэлийг хангаж, нэхэмжлэлийн шаардлагаас 4,069,562,197.16 төгрөгийг болон “Д” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй “Х” ХХК-д холбогдох талуудын хооронд байгуулсан 2018.08.15-ны өдөр байгуулсан СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-г цуцлуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагуудыг тус тус хэрэгсэхгүй болгосугай.” гэж, 2 дахь заалтын “Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.1”, гэснийг “Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2”, гэж, 60 дугаар зүйлийн 60.1-д зааснаар” гэсний дараа “хариуцагч “Х” ХХК-аас улсын тэмдэгтийн хураамжид 4,954,747 төгрөгийг гаргуулан нэхэмжлэгч “Д” ХХК-д олгож,” гэж тус тус өөрчилж, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 59 дүгээр зүйлийн 59.3, 162 дугаар зүйлийн 162.4-т зааснаар нэхэмжлэгч “Д” ХХК-аас давж заалдах гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 25,302,577.51 төгрөгийг шүүгчийн захирамжаар буцаан олгож шийдвэрлэжээ.

4. Хариуцагч “Х” ХХК хяналтын журмаар гаргасан гомдолдоо: “... “Х” ХХК нь “Д” ХХК-ийн нэхэмжлэлтэй, манай компанид холбогдох хэргийг давж заалдах журмаар шийдвэрлэсэн Өмнөговь аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2025.01.08-ны өдрийн 203/МА2025/00001 дугаартай магадлалтай танилцаад эс зөвшөөрч, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172 дугаар зүйлийн 172.2 дахь хэсгийн 172.2.1, 172.2.4 дэх заалтад заасан үндэслэлээр энэхүү гомдлыг гаргаж байна.

4.1 Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172.2.1 дэх хэсэгт заасан “шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах” үндэслэл бүрдсэн тухайд:

Өмнөговь аймгийн Ханбогд сум дахь сум дундын шүүхийн 2024.11.07-ны өдрийн 144/ШШ2024/00184 дугаартай шийдвэрээр нэхэмжлэгч “Д” ХХК болон манай компанийн хооронд “Санхүүгийн түрээсийн гэрээний эргэн төлөлтийн хуваарийг шинэчлэн тогтоосон хэлцэл” байгуулагдсан гэж дүгнэсэн. Тухайлбал, манай компанийн зүгээс 2021.12.14-ний өдрийн А-21/365 нэхэмжлэгчээс хариуцагч руу “... санхүүгийн түрээсийн гэрээний эргэн төлөлтөд өөрчлөлт оруулах ...” гэх утгатай албан бичгээр гэрээнд өөрчлөлт оруулах хүсэл зоригоо Иргэний хуулийн 39 дүгээр зүйлийн 39.1 дэх хэсэгт заасны дагуу илэрхийлсэн. Үүний хариуд 2021.12.22-ны өдөр “Д” ХХК-ийн санхүүгийн түрээсийн мэргэжилтэн Б.М өөрийн ажлын __ цахим хаягаас “Өдрийн мэнд, Хавсралтаар шинэчилсэн эргэн төлөлтийн хуваарийн төслийг хүргүүлж байна гэсэн цахим шууданг, эргэн төлөлтийн шинэчилсэн хуваарь гэх хавсралтын хамт илгээсэн бөгөөд үүнээс хойш алданги “0.00” гэх №1-92, №1-44, №1-50, №1-75 гэх дугаартай нэхэмжлэхүүдийг явуулсан. Үүнийг анхан шатны шүүх Иргэний хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.2.2 дэх хэсэгт заасан “хэлцэл хийх тухай саналыг зөвшөөрсөн талын хүсэл зоригийг илэрхийлсэн захидал, цахилгаан, албан бичиг, телефакс, эдгээртэй адилтгах бусад баримт бичгийг нөгөө тал хүлээн авсан” гэх үндэслэл бүрдсэн байна гэж дүгнэсэн. Харин манай компанийн эдгээр нэхэмжлэхүүдийн дагуу гэрээний төлбөрийг хүүгийн хамт төлж, биелүүлсэн үйлдлийг Иргэний хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.3 дахь хэсэгт зааснаар “бодит үйлдлээр хийгдсэн хэлцэл” хэмээн дүгнэсэн.

Гэтэл давж заалдах шатны шүүх “Нэхэмжлэгчээс хариуцагч руу санхүүгийн түрээсийн эргэн төлөлтийн хуваарь, алданги 0.00 гэх №1-92, №1-44, №1-50, №1-75 нэхэмжлэхүүд явуулсан байгааг “хариуцагчийн нэхэмжлэгчид 2021.12.14-ний өдөр хүргүүлсэн А-21/365 дугаартай “... санхүүгийн түрээсийн эргэн төлөлтийн хугацаа алдагдсанаас үүссэн алдангиас чөлөөлүүлэх, санхүүгийн түрээсийн гэрээний эргэн төлөлтөд өөрчлөлт оруулах...” гэх утгатай албан бичгээр илэрхийлсэн хүсэл зоригийн илэрхийлэлд и-мэйлээр ирүүлж буй хариу илэрхийлэл, и-мэйлийг нөгөө тал хүлээн авсан үйлдлийг Иргэний хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.3-т зааснаар бодит үйлдлээр хийгдсэн хэлцэл гэж тус тус дүгнэлээ” гэсэн анхан шатны шүүхийн дүгнэлт үндэслэлгүй. Хариуцагч нь талууд нь харилцан тохиролцож алдангийг төлөхөөс чөлөөлсөн, зээлийн эргэн төлөлтийн хуваарьт дахин өөрчлөлт оруулсан ба энэ хуваарийн дагуу үүргийн гүйцэтгэлийг бүрэн төлж дууссан тул нэхэмжлэхийн шаардлагуудыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гэж маргаж байгаа боловч талуудын хооронд байгуулсан гэрээний алдангийн заалтыг өөрчилсөн, хүчингүй болгосон, зээлийн эргэн төлөлтийн хуваарийг дахин өөрчилсөн талаарх нотлох баримтыг шүүхэд гаргаж өгөөгүй, энэ талаарх үндэслэлээ нотлох баримтаар нотлоогүй тул хариуцагчийн тайлбарыг хүлээн авах үндэслэлгүй” хэмээн эрс зөрүүтэй дүгнэсэн.

Хариуцагчаас эргэн төлөлтийн хуваарийг шинэчлэх хүсэлтийг албан бичгээр хүргүүлсний хариуд нэхэмжлэгч цахим шуудангаар “эргэн төлөлтийн шинэчилсэн хуваарь”-ийн төслийг хүргүүлж, улмаар төлбөрийн нэхэмжлэхүүдийг алданги 0.00 буюу алданги тооцохгүй байдлаар ирүүлсэн тухай нотлох баримтуудыг гаргаж өгсөн бөгөөд эдгээр баримтуудтай нэхэмжлэгч маргахгүй болохоо шүүх хуралдаан дээр илэрхийлсэн юм. Гэтэл давж заалдах шатны шүүх анхан шатны шүүхийн дүгнэлтийг “хууль зүйн үндэслэлгүй” гэж дүгнэхдээ хариуцагч нь эргэн төлөлтийн хуваарийг шинэчилсэн тухай нотлох баримт гаргаагүй гэх үндэслэлийг дурдсанаас үзвэл давж заалдах шатны шүүх нь “эргэн төлөлтийн хуваарь”-ийг шинэчлэхийн тулд талууд заавал нэг цаасан дээр гарын үсэг зурж, тэмдэг дарах ёстой бөгөөд хүсэлтээ бичгээр илэрхийлж, түүний хариуг мөн бичгээр өгч, бодит үйлдлээр үүргээ гүйцэтгэх замаар хэлцэл байгуулагдах боломжгүй гэх агуулгаар хуулийг тайлбарлан хэрэглэсэн байна.

Иймд анхан болон давж заалдах шатны хууль зүйн дүгнэлтүүд нь үйл баримтын бус хууль хэрэглээний зөрүүтэй болсон юм.

4.2 Давж заалдах шатны магадлал нь хууль ёсны бөгөөд үндэслэл бүхий байх шаардлагыг хангаагүй тухайд:

Давж заалдах шатны шүүх хэрэглэх ёсгүй хуулийг хэрэглэсэн нь Иргэний хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.2 дахь хэсэгт “бичгээр хийх хэлцлийг дараах тохиолдолд хийсэн гэж үзнэ:” 43.2.2-т “хэлцэл хийх тухай саналыг зөвшөөрсөн талын хүсэл зоригийг илэрхийлсэн захидал, цахилгаан, албан бичиг, телефакс, эдгээртэй адилтгах бусад баримт бичгийг нөгөө тал хүлээн авсан” хэмээн заажээ.

Дээр дурдсанчлан хариуцагчаас Иргэний хуулийн 39 дүгээр зүйлийн 39.1 дэх хэсэгт заасны дагуу 2021.12.14-ний өдрийн А-21/365 дугаартай албан бичгээр “... санхүүгийн түрээсийн эргэн төлөлтийн хугацаа алдагдсанаас үүссэн алдангиас чөлөөлүүлэх, санхүүгийн түрээсийн гэрээний эргэн төлөлтөд өөрчлөлт оруулах бидний хүсэлтийг хүлээн авч хамтын үйл ажиллагааг дэмжин хамтран ажиллана гэдэгт итгэлтэй байна” хэмээн хүсэл зоригоо илэрхийлсэн. Үүний хариуд бид нэхэмжлэгчээс 2021.12.22-ны өдөр “Өдрийн мэнд, хавсралтаар шинэчилсэн эргэн төлөлтийн хуваарийн төслийг хүргүүлж байна. Холбогдох санал байвал эргэн холбогдоно уу.”, “Оройн мэнд, Хавсралтаар хуримтлагдсан хүүний төлбөрийн нэхэмжлэхийг хургуулж байна” гэсэн цахим шууданг хүлээн авч, нэхэмжлэхийн дагуу төлбөрийг төлж эхэлсэн.

Үүнээс үзвэл манай компанийн алдангиас чөлөөлүүлж, санхүүгийн түрээсийн гэрээний үндсэн төлбөр, хүүгийн төлөлтийн хуваарийг шинэчлэн тогтоох туйлын тодорхой санал гаргасныг нэхэмжлэгч хүлээн зөвшөөрч, шинэчилсэн эргэн төлөлтийн хуваарийн төслийг өөрсдөө бэлтгэн, нэхэмжлэхийн хамт хүргүүлснийг бид төлж, үүргээ биелүүлсэн нь дээрх “бичгээр хийх хэлцлийг хийсэн гэж үзэх” шаардлагыг бүрэн биелүүлээд зогсохгүй үүргийн биелэлтийг шууд гүйцэтгэж дууссан болохыг харуулна.

Иргэний хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.3 дахь хэсэгт “... хууль тогтоомж хоорондоо зөрчилдвөл илүү нарийвчилсан зохицуулалттай хуулийг хэрэглэх...” тухай буюу хууль тогтоомжийн эрэмбийн талаар тодорхой хуульчилсан байдаг. Энэ утгаараа Иргэний хуулийн 43.2.2-т заасан хэлцлийг “бичгээр хийсэн гэж үзэх” зохицуулалт тэргүүн ээлжинд хэрэглэгдэх нь зайлшгүй юм.

Харин давж заалдах шатны шүүх Иргэний хуулийн 42.2-т “Энгийн хэлбэртэй бичгийн хэлцэл нь хүсэл зоригоо илэрхийлэгч этгээд гарын үсэг зурснаар хүчин төгөлдөр болно” хэмээх хуулийн ерөнхий зохицуулалтыг хэрэглэж, бичгээр хийх хэлцэл нь зөвхөн гарын үсэг зурснаар л хүчинтэй болох зохицуулалтад тулгуурласан нь шүүх хэрэглэх ёсгүй хуулийг хэрэглэсэн гэх үндэслэлд хамаарахаар байна.

Давж заалдах шатны шүүх хуулийг буруу тайлбарлан хэрэглэсэн нь;

Давж заалдах шатны шүүх “эргэн төлөлтийн шинэчилсэн хуваарь”-ийг талууд гарын үсэг зурж, үйлдээгүй нь ийм хэлцэл талуудын хооронд байгуулагдаагүй эсхүл хүчингүй гэх үр дагаврыг илэрхийлж, тус хэргийг шийдсэн:

Гэтэл давж заалдах шатны шүүх талууд Санхүүгийн түрээсийн гэрээг бүхэлд нь бус харин зөвхөн хавсралт хэсэгт бичгээр хийх хэлцлийн хэлбэрийн шаардлагыг хангаж, хуульд нийцүүлэн өөрчлөлт хийсэн болохыг анхаарч үзээгүй юм.

Иргэний хуулийн 313 дугаар зүйлийн 313.1 дэх хэсэгт “Хуульд өөрөөр заагаагүй бол санхүүгийн түрээсийн гэрээг бичгээр хийнэ”, ийнхүү бичгээр хийх шаардлага буюу үндэслэлийг мөн зүйлийн 313.2 дахь хэсэгт “Гэрээнд гэрээний нийт үнэ, түрээсийн төлбөр, түүнийг төлөх журам, хугацаа, гэрээ хугацаанаас өмнө дуусгавар болох тохиолдолд гэрээний үнийг төлж дуусах журмыг заана” хэмээн тодорхой хуульчилжээ. Өөрөөр хэлбэл энэ төрлийн гэрээг бичгээр хийх болсон шалтгаан нь гагцхүү Иргэний хуулийн 313.2 дахь хэсэгт заасан нөхцөлүүдийг талууд тодорхой тусгах явдал байна. Эдгээр нөхцөл байдлууд нь талуудын хувьд тодорхой байвал буюу эдгээр нөхцөлүүдийг талууд харилцан тохиролцсон болохоо “гарын үсэг” зурснаас бусад байдлаар нотолж чадвал тус хэлцлийг хүчин төгөлдөр бус гэж үзэхээргүй байна.

Талууд 2018.08.15-ны өдөр СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-г байгуулсан. Тус гэрээ болон хавсралтад Иргэний хуулийн 313.2 дахь хэсэгт заасан бүх мэдээллүүд бүрэн тусгагдсан. Харин бид гагцхүү эргэн төлөлтийн хуваарь болох хавсралтыг л “Ковид цар тахлын давагдашгүй хүчин зүйл”-ийн улмаас шинэчлэн тогтоож, алданги тооцохгүй байх, энэ хугацаанд хүүгийн төлбөрийг хойшлуулах буюу давагдашгүй хүчин зүйлийн нөхцөл байдал бүхий хугацаанд хүүг хэзээ зогсох нь мэдэгдэхгүйгээр хуримтлуулахгүй байх туйлын тодорхой хүсэл зоригийг илэрхийлсний хариуд нэхэмжлэгч тал өөрсдөө эргэн төлөлтийн шинэчилсэн хуваарь”-ийг бэлтгэн ирүүлсэн. Уг хуваарьт үндсэн төлбөр, хүүгийн төлбөр, нийт дүн, төлбөр төлөх цаг хугацааны хуваарь зэргийг анхны гэрээ байгуулсан тэр л хэлбэрээр үйлдэж, ирүүлсэн байсан. Энэ хуваарийг бид хүлээн зөвшөөрсөн болохоо бодит үйлдлээр илэрхийлж, нэхэмжлэгчийн илгээсэн төлбөрийн нэхэмжлэхүүдийг төлж, үүргээ биелүүлж дуусгасан болно.

Үүнээс үзвэл тус гэрээг бичгээр хийх хэлбэрийн шаардлага нь анхнаасаа зөрчигдөөгүй болно. Түүнчлэн дан ганц гарын үсэг зураагүй гэх шалтгаанаар хэлцэл байгуулагдаагүй гэж үзэхийг хуулиар зөвшөөрөөгүй бөгөөд энэ талаар Иргэний хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.11 дэх хэсэгт “Энэ хуулийн 42¹.1-д зааснаас бусад тохиолдолд бичгээр хийх хуулийн шаардлагыг зөрчсөн хэлцлийн талаар маргасан тохиолдолд энэ хуульд өөрөөр заагаагүй бол тэдгээр нь гэрчээр нотлох эрхээ алдах боловч нотолгооны бусад хэрэгслээр нотолж болно” хэмээн тодорхой хуульчилсан. Өөрөөр хэлбэл бичгээр хийх хэлцлийн хэлбэрийн шаардлага нь Иргэний хуулийн 43.2.2, 43.3-т заасны дагуу хангагдсан бөгөөд эдгээр нөхцөл байдлыг талууд Иргэний хуулийн 42.11-д заасны дагуу нотолгооны бусад хэрэгслүүдээр хангалттай нотолсон болно.

Мөн давж заалдах шатны шүүх талуудын байгуулсан СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-ний 2.6, 6.5-д заасан алданги тооцох тухай зохицуулалтыг талууд өөрчилж, шинэчлээгүй тул алданги тооцох үндэслэлтэй гэж дүгнэсэн.

Гэтэл тус гэрээний 6.5-д заасан нөхцөл хэрэгжих урьдчилсан нөхцөл бүрдээгүй буюу хариуцагчид цар тахлын нөхцөл байдал дуусах хүртэл үргэлжлэх MYXAYT-aac 2020.08.04-ний өдрийн 02/401 тоот дугаартай “Давагдашгүй хүчин зүйлийн гэрчилгээ”-г олгосон бөгөөд энэ үйл баримттай нэхэмжлэгчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч маргахгүй болохоо удаа дараа илэрхийлсэн байдаг. Энэ хугацаанд улсын хил хааж, дараа нь нээх үедээ задгай тээврийг хориглож, зөвхөн чингэлэг тээвэрт шилжсэний улмаас талуудын байгуулсан гэрээний зүйл болох “тавцанг нь салгаж болдоггүй” “авс чиргүүл”-ийг ашиглах боломжгүй болсон. Ингээд гэрээний зүйл нь задгай тээврийг зөвшөөрсөн 2022.06.01-ний өдрийг хүртэл ашиглагдаагүй юм. Энэ хугацаанд хариуцагч нь өөрийн өмчлөлийн чингэлэг тээвэр гүйцэтгэх боломжтой цөөн тооны тээврийн хэрэгслээр богинын тээвэр гүйцэтгэж, цар тахлын хүнд хэцүү цаг үед алдагдалтай боловч ажилчдаа бүрэн цомхотголгүй тэсэж үлдсэн юм.

Мөн нэхэмжлэгч нь хариуцагч тал 10,842,285,478.95 төгрөгийг төлсөн болох талаар огт маргах зүйлгүй, энэ хэмжээний төлбөрийг хүлээн авсан хэмээн шүүх хуралдаан дээр мэдүүлсээр байхад илтгэгч шүүгч миний харснаар 10,397,719,518.4 төгрөг байсан тул баримтын хүрээнд шийдлээ хэмээн иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны үндсэн зарчим болох талуудын зарчмыг ноцтой зөрчиж, хэргийн үйл баримтын талаар хууль бус, үндэслэлгүй дүгнэлт хийсэн.

4.3 Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172 дугаар зүйлийн 172.2.4 дэх хэсэгт заасан “эрх зүйн шинэ ойлголт, эсхүл хууль хэрэглээг тогтооход зарчмын хувьд нийтлэг ач холбогдолтой” үндэслэл бүрдсэн тухайд:

Хэлцлийн хэлбэрийн шаардлагын үндэслэл буюу зорилго нь хэлцлийг хэлбэрийн шаардлагатай холбоотойгоор байгуулагдсан эсхүл хүчин төгөлдөр бус болохыг тогтооход харгалзах шалгуур мөн эсэх;

Хуульчлан тогтоосон хэлцлийн хэлбэрийн шаардлага зөрчигдөх бүрд хууль тогтоогчоос тухайн хэлцлийн хэлбэрийг тогтоох болсон шалтгаан буюу үндэслэл (зорилго) нь давхар зөрчигддөггүй. Өөрөөр хэлбэл хуульд бичгээр хийх хэлцлийн хэлбэрийн шаардлага зөрчигдвөл хүчингүй болохоор хуульчилсан байдаг ч шүүхээс хуульд бичигдсэн байдлаар хуулийг үгчлэн тайлбарлах бус тухайн хэлбэрийн шаардлага тавигдах болсон шалтгаан буюу үндэслэл нь тухайн тохиолдолд зөрчигдсөн эсэхийг хэлцлийг хүчин төгөлдөр бусд тооцох гол шалгуур болгодог.

Тухайлбал Иргэний хуулийн 313 дугаар зүйлийн 313.1 дэх хэсэгт “Хуульд өөрөөр заагаагүй бол санхүүгийн түрээсийн гэрээг бичгээр хийнэ гэж заасан бөгөөд энэ шаардлага зөрчигдвөл хэлцэл хүчингүй болох ерөнхий үр дагаврыг хуульчилсан. Тэгвэл “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-г бичгээр байгуулах шалтгаан буюу үндэслэл (зорилго) нь юу болохыг мөн зүйлийн 313.2 дахь хэсэгт тодорхой тусгажээ. Үүнд “гэрээний нийт үнэ, түрээсийн төлбөр, түүнийг төлөх журам, хугацаа, гэрээ хугацаанаас өмнө дуусгавар болох тохиолдолд гэрээний үнийг төлж дуусах журмыг” заана хэмээсэн байна.

Үүнээс үзвэл “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-г бичгээр байгуулахаар хуульчилсан зорилго нь тус гэрээнд зайлшгүй тусгах шаардлагатай нөхцөлүүдийг тусгаагүй бол талууд байгуулсан гэрээгээ хэрэгжүүлэх боломжгүй болох цаашлаад гэрээ байгуулсан болохоо нотлох боломжгүйд хүрэх тул “үл нотлогдох нөхцөл байдал” үүсэхээс хууль тогтоогч сэргийлж, тодорхой нотолгоо үлдээх зорилгоор ийнхүү хуульчилсан байна. Иймээс гэрээ байгуулагдсан болохыг хангалттай нотолж чадвал энэ төрлийн гэрээг хүчин төгөлдөр бусд тооцох үндэслэлгүй юм.

Эрх зүйн энэ зарчим, номлолыг манай улс хууль тогтоомждоо тусгаж, хүлээн зөвшөөрсний нотолгоо нь Иргэний хуулийн 42 дугаар зүйлийн 42.11 дэх хэсэг болно.

Гэрчээр нотлохоос бусад нотолгооны хэрэгслийн тусламжтай талуудын хүсэл зоригийн гадаад илэрхийллийг дүгнэх байдлаар хэлцэл байгуулагдсан эсэхийг тогтооход тулгардаг гол бэрхшээл нь хэлцэл байгуулагдаагүй гэж маргаж буй тал нь хэлцэл хийх “жинхэнэ” хүсэл зориг байсан бол зохих хэлбэрийн шаардлагыг баримтлах байсан гэж үндэслэлээр маргах явдал юм. Үүнийг хэрэгт цугларсан нотлох баримтыг шүүх өөрийн дотоод итгэлээр үнэлэх байдлаар хэлцэл байгуулагдсан эсэхийг тогтоодог.

Харин талуудын дунд ийм маргаан үүсэхгүй байх нөхцөл нь хэлцлийн талууд бичгэн нотолгоо үлдээж, тохиролцсон тохиролцоогоо шүүхэд маргаан үүсэхээс өмнө хэдийнээ биелүүлээд дууссан байх явдал юм.

Гэвч энэ тохиолдолд ч хэлцэл байгуулагдаагүй гэж маргаж буй тал нь тохиролцоог гарын үсэг зурж, тэмдэг дарах байдлаар албажуулаагүй тул ямар ч хэлцэл байгуулагдаагүй хэмээн маргасан хэвээр байх бөгөөд давж заалдах шатны шүүх дээрх “эрх зүйн ойлголт”-ыг огт анхааралгүй, талуудын хооронд “эргэн төлөлтийн хуваарь” шинэчлэгдээгүй гэж үзэж шийдвэрлэснийг дээрх үндэслэлээр хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй байна.

Нэг талын хүсэл зоригийн гадаад илэрхийллээр нөгөө талд төрүүлсэн хууль ёсны итгэл хамгаалагдах эсэх;

Хэлцлийн нэг тал нь нөгөөдөө болгоомжгүй, эсхүл санаатайгаар талуудын байгуулж буй хэлцэлд тухайлсан хэлбэрийн шаардлагыг дагаж, мөрдөх шаардлагагүй, учир нь хэлцлийг хэрэгжүүлсэн тохиолдолд энэ талаар маргаан үүсэхгүй гэх итгэлийг төрүүлсний улмаас хууль ёсны итгэл үүссэн тал нь хэлцлийн үүргээ гүйцэтгэж дууссан бол хожим хэлцлийн хэлбэрийн шаардлага зөрчигдсөн үндэслэлээр хүсэл зоригийн гадаад илэрхийллээрээ итгэл төрүүлсэн тал маргах боломжтой юу?

Эрх зүйн бүл үл хамааран энэ тохиолдолд өөрийн хүсэл зоригийн гадаад илэрхийллээрээ итгэл төрүүлсэн талд хожим хэлцлийн хэлбэрийн шаардлага зөрчигдсөн үндэслэлээр маргах эрхийг олгодоггүй. Манай улсын хувьд Иргэний хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.1 дэх хэсэгт “Иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцогч хууль буюу гэрээнд заасан эрх, үүргээ үнэнч шударгаар хэрэгжүүлнэ”, мөн зүйлийн 13.3 дахь хэсэгт “Иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцогч эрх, үүргээ хэрэгжүүлэхдээ хууль ёсны давуу байдлаа хууль бусаар ашигласан үйл ажиллагаа явуулж болохгүй...”, мөн хуулийн 206 дугаар зүйлийн 206.1 дэх хэсэгт “Үүргийг тогтоосон газар, хугацаанд нь, зохих ёсоор, шударгаар гүйцэтгэнэ.”, мөн хуулийн 202 дугаар зүйлийн 202.1 дэх хэсэгт “... харилцан итгэлцэл, шударга ёсны зарчимд харш, уг нөхцөлийг хүлээн зөвшөөрөгч нөгөө талдаа хохиролтой бол уг нөхцөл хүчин төгөлдөр бус байна” хэмээн тус тус хуульчилжээ.

Үүнээс үзвэл “шударга ёсны” эсхүл “харилцан итгэлцэл, шударга ёсны зарчим” манай улсын эрх зүйн тогтолцоонд хүчин төгөлдөр үйлчилж байх бөгөөд энэ зарчмын хүрээнд шударгаар, хууль ёсны дагуу нэг талд итгэл үүсэж, энэхүү итгэлдээ тулгуурлан үүргээ шударгаар, зохих ёсоор гүйцэтгэж дууссаны дараа хэлцлийн хэлбэрийн шаардлагыг чанд баримтлаагүй гэх үндэслэлээр өгсөн амлалт, хийсэн тохиролцоо, байгуулсан хэлцлээсээ буцахыг хориглосон болох нь Иргэний хуулийн 13 дугаар зүйлийн 13.3 дахь хэсэгт “Иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцогч эрх, үүргээ хэрэгжүүлэхдээ хууль ёсны давуу байдлаа хууль бусаар ашигласан үйл ажиллагаа явуулж болохгүй...” гэж зааснаас тодорхой харагдаж байна.

Нэхэмжлэгч нь өөрсдийн санаачилгаар “Санхүүгийн түрээсийн гэрээний эргэн төлөлтийн шинэчилсэн хуваарь”-ийн төслийг бэлтгэж, өмнөх саруудын хуримтлагдсан хүүг төлвөл энэ төслийн дагуу эргэн төлөлтийн хуваарийг алданги тооцохгүйгээр төлүүлнэ гэсэн өгүүлэмжтэй цахим шууданг, нэхэмжлэхийн хамт илгээж, уг саналыг нь бид хүлээн зөвшөөрч нэхэмжлэхийн дагуу хуримтлагдсан хүүг төлсний дараа, эргэн төлөлтийн шинэчилсэн хуваарьт заасан хугацаанаас 1 сарын өмнө өөрсдөө мөн алданги тооцоогүй, үндсэн төлбөр, хүү бүхий нэхэмжлэхийг 3 сар дараалан явуулсан. Тэр даруй нь бид шууд төлж байсан байхад “эргэн төлөлтийн хуваарь”-ийг шинэчлэхийн тулд шаардлагатай хэмээн төлүүлсэн эхний нэхэмжлэхийг оролцуулаад өөрсдөө “алданги 0.00” гэсэн өгүүлэмж бүхий нийт 4 удаагийн нэхэмжлэхээр төлсөн төлбөрийг хүртэл бид ийм хүсэл зориггүй байсан хэмээн хожим нь үгүйсгэж, алдангид суутгасан гэдэг хариуг өгсөөр байгаа юм. Харамсалтай нь илт үндэслэлгүй энэ тайлбарыг давж заалдах шатны шүүх хүлээн авч, нэхэмжлэлийн шаардлагыг хэсэгчлэн хангасан бөгөөд үүнийг дээрх үндэслэлээр хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй.

Арилжааны заншил нь мэргэжлийн бизнесийн байгууллагын хүсэл зоригийн гадаад илэрхийллийг тодорхойлоход үйлчлэх элемент мөн эсэх;

Ажил хэргийн хүрээнд талууд харилцах явцдаа хоорондын үйл ажиллагаагаа бодит практикт нийцүүлж, илүү хэмнэлттэй, үр ашигтай байх зарчимд нийцүүлж, өөрсдийн арилжааны заншлыг тогтоох нь мэргэжлийн бизнесийн байгууллага хоорондын гэрээ, хэлцэл байгуулах, хэрэгжүүлэхэд түгээмэл үзэгдэл юм.

Хариуцагч “Х” ХХК нэхэмжлэгч “Д” ХХК-ийн хооронд 2018.08.15-ны өдөр СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ” байгуулагдсан.

2020.02.13-ны өдрөөс эхлэн Монгол Улсын Засгийн газар улс даяар “Гамшгаас хамгаалах өндөржүүлсэн бэлэн байдлын зэрэг”-т шилжүүлэх шийдвэр гаргаж, улмаар БНХАУ-Монгол Улсын хилийг хаасан. Үүний улмаас нүүрс тээврийн үйл ажиллагааг явуулах ямар ч боломжгүй болсон.

Ингээд “Х” ХХК-ийн зүгээс 2020.03.02-ны өдрийн А-20/36 дугаартай албан бичгээр гэрээний хугацааг нөхцөл байдал хэвийн болох хүртэл зогсоох хүсэлтийг гаргасан. Үүний хариуд 2020.03.13-ны өдөр “Д” ХХК-ийн тухайн үеийн лизингийн газрын захирал, одоогийн гүйцэтгэх захирал Н.Ц “Мэдэгдэл хүргүүлэх тухай” албан бичгээр “зээлийн эргэн төлөлтийн хуваарийг шинэчилж, төлбөрийн үүргийг хавсралтад заасан ёсoop хойшлуулсан тухай мэдэгдсэн. Энэ хуваарь ёсоор төлбөрийн үүрэг 2020.06.12-ны өдрөөс 2023.09.12-ны өдрийг хүртэл үргэлжлэхээр байсан. Уг мэдэгдлийн дараа манай компани болон нэхэмжлэгчийн хооронд дээрх “эргэн төлөлтийн шинэчилсэн хуваарь”-ийг баталгаажуулж, ямар нэгэн шинэчилсэн гэрээ, хэлцэл бичгээр байгуулаагүй бөгөөд гагцхүү нэхэмжлэгч талын илгээсэн хавсралтыг шууд дагаж мөрдсөн.

Үүний дараа нөхцөл байдал огт өөрчлөгдөөгүй тул “Х” ХХК нь 2020.06.03-ны өдрийн А-20/130 дугаартай албан бичгээр “нөхцөл байдал хэвийн болох хүртэл тодорхой хугацаа заахгүйгээр хүү болон алданги тооцохгүй байж өгнө үү” гэсэн хүсэлтийг гаргасан. Учир нь “эргэн төлөлтийн шинэчилсэн хуваарь”-ийн төлбөр төлж эхлэх хугацаа нь 2020.06.12-ны өдөр байсан боловч 9 хоногийн дараа энэ хуваарьт заасан төлбөрийг төлж эхлэх ямарч бодит боломжгүй байсан бөгөөд энэхүү хуваарь зөрчигдөх болсон шалтгаанд бид ямар ч буруугүй байсан болно. Гэвч нэхэмжлэгч нь уг хүсэлтэд хариу өгөхгүй байсан бөгөөд бидний зүгээс тасралтгүй эргэн төлөлтийн хугацааг түр зогсоох агуулга бүхий хүсэлтүүдийг гаргасаар байсан. Үүний үр дүнд 2021.03.01-ний өдөр талууд биечлэн уулзалт хийсний үр дүнд нэхэмжлэгчийн зүгээс 2020.06.12-ны өдөр буюу “шинэчилсэн эргэн төлөлтийн хуваарь”-т заасан хугацаанаас 2021 оны 03 сар хүртэлх хуримтлагдсан хүүгийн төлбөр болох 1,016,793,323.49 төгрөгийг шилжүүлвэл төлбөрийн хугацааг алданги тооцохгүйгээр хойшлуулж өгье гэх болзлыг тавьсан. Энэ дагуу 2021.03.11-ний 16:52 цагт “Зээлийн хүүгийн төлбөр” гэх гүйлгээний утгатай 1,016,793,323.49 төгрөгийг “Х” ХХК шилжүүлж, нэхэмжлэгчийн болзлыг биелүүлсэн. Үүнээс хойш 2021.03.22-ны өдөр “эргэн төлөлөлтийн хуваарь”-ийг шинэчилж, №СТГ-18/16-02 дугаартай гэрээг талууд бичгээр байгуулсан.

Дээрх үйл баримтаас харвал хариуцагчийн зээлийн эргэн төлөлтийг хойшлуулах, хүү, алдан сэлтийг нэхэмжлэгч хүлээн авч шийдвэрлэхэд талууд заавал тус шинэчилсэн тохиролцоог бичгээр үйлдэж баталгаажуулалгүй, бодит үйлдлээрээ хүлээн зөвшөөрч, хэрэгжүүлж байсныг 1 дүгээр хавтаст хэргийн 50, 51 дэх талд байх баримтууд тодорхой харуулж байна.

Мөн хариуцагчаас нөхцөл байдал өөрчлөгдөөгүй тул дахин эргэн төлөлтийн хуваарийг хойшлуулах тухай хүсэлт гаргахад нэхэмжлэгч тал нь эхлээд хуримтлагдсан хүүгийн төлбөрийг төл гэсэн болзол тавиад хариуцагч биелүүлвэл хэлсэн ёсоороо эргэн төлөлтийн шинэчилсэн хуваарийг бичгээр ёсчлон байгуулж байсан удаа бий болохыг 1 дүгээр хавтаст хэргийн 81, 18-20 дахь талд байх баримтууд шууд нотолж байна.

Үүнээс үзвэл талуудын дунд “эргэн төлөлтийн хуваарь”-ийг шинэчлэх хүрээнд арилжааны заншил хэвшин тогтсон байсан болох нь маргаангүй юм.

Энэхүү арилжааны заншил ёсоор “Х” ХХК-ийн зүгээс 2021.12.14-ний өдрийн А-21/365 дугаартай албан бичгээр “... санхүүгийн түрээсийн эргэн төлөлтийн хугацаа алдагдсанаас үүссэн алдангиас чөлөөлүүлэх, санхүүгийн түрээсийн гэрээний эргэн төлөлтөд өөрчлөлт оруулах бидний хүсэлтийг хүлээн авч хамтын үйл ажиллагааг дэмжин хамтран ажиллана гэдэгт итгэлтэй байна” хэмээн хүсэл зоригоо илэрхийлсний хариуд 2021.12.22-ны өдөр “Д” ХХК-ийн санхүүгийн түрээсийн мэргэжилтэн Б.М өөрийн ажлын __ цахим хаягаас “Өдрийн мэнд, Хавсралтаар шинэчилсэн эргэн төлөлтийн хуваарийн төслийг хүргүүлж байна. Холбогдох санал байвал эргэн холбогдоно уу.”, “Оройн мэнд, Хавсралтаар хуримтлагдсан хүүгийн төлбөрийн нэхэмжлэхийг хүргүүлж байна” гэсэн цахим шууданг “Х” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Ш.О-ийн __ гэх ажлын цахим хаяг руу илгээсэн байдаг. Уг төсөлтэй танилцахад “Санхүүгийн түрээсийн гэрээний” хүүгийн төлбөрийг 2022.03.22-ны өдрөөс эхлэн 2023.09.12-ны өдрийг хүртэл нийт 10,772,166,281.11 төгрөгийг төлж дуусгах тухай агуулга бүхий “Санхүүгийн түрээсийн эргэн төлөлтийн хуваарь” байсан. Харин хуримтлагдсан хүүгийн төлбөр гэж “№1-92 дугаартай нэхэмжлэхийн хувьд 700,318,671.01 төгрөгийг 2021.12.24-ний өдрийн дотор шилжүүлэхээр тусгасан байв.” Үүнийг бид даруй зөвшөөрч буйгаа илэрхийлж, уулзалт товлон уулзаж, мөн утсаар баталгаажуулж ярихад “Д” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Н.Ц” энэ хуваариар төлөхийн тулд хуримтлагдсан хүүгийн төлбөрөө эхлээд төлчих, бас болж өгвөл төлбөрийн хуваариа боломжоороо жаахан урагшлуулмаар байна, хурдан төлчихвөл хүү багасна шүү дээ” гэж мэдэгдсэн.

Ингээд хуримтлагдсан хүүгийн төлбөр гэх 700,318,671.01 төгрөгийг шилжүүлэхээр шийдээд байх үед 2021.12.27-ны өдөр уулзалтын үеэр болсон яриа хэлцлийг баталгаажуулсан агуулгатай цахим шууданг __ цахим хаягаас ирүүлсэн. Өөрөөр хэлбэл хуримтлагдсан хүүг төлчихвөл эргэн төлөлтийн хуваарийг шинэчилнэ гэх байдлаар яг өмнө нь талуудын дунд болсон хэлцэл давтагдсан. Энэ дагуу бид 2021.12.28-ны өдөр буюу маргааш нь 700,318,671.01 төгрөгийг шилжүүлсэн.

Уг хуваарь ёсоор эхний төлбөр 2022.03.12-ны өдөр эхлэхээр байсан. Гэтэл “Д” ХХК-ийн нягтлан бодогч Б.У өөрийн ажлын __ хаягaac “2022.02.23-ны өдрийн байдлаарх нэхэмжлэлийг хүргүүлж байна” гэсэн цахим шууданг “Х” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Ш.О-, санхүүгийн менежер М.М, “Д” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Б.Ц болон тус компанийн санхүүгийн түрээсийн мэргэжилтэн Б.М нарын ажлын цахим хаяг руу тус тус илгээсэн байдаг. Хавсралтад дурдсан №1-44 дугаартай тус нэхэмжлэхэд “Санхүүгийн түрээсийн үндсэн төлбөр 1,408,548,367.11 төгрөг, хүүгийн төлбөр 121,694,719.88 төгрөг алданги 0.00 төгрөг” гэсэн байв. Үүнийг “Д” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Б.Ц-оос утсаар лавлахад эргэн төлөлтийн хуваарьт заасан нийт төлбөрийн хэмжээний дотор “болж өгвөл төлбөрийн хуваариа боломжоороо жаахан урагшлуулмаар байна, хурдан төлчихвөл хүү багасна шүү дээ” гэсэн өмнөх тайлбараа баталж хэлж байсан тул бид нөхцөл байдлаа харгалзан үзэж, зөвшөөрч уг нэхэмжлэхийн дагуу төлж эхэлсэн.

Улмаар 2022.03.18-ны өдөр №1-50 дугаартай нэхэмжлэхээр алданги 0.00 нийт 1,461,359,283.29 төгрөг, 2022.04.27-ны өдөр №1-75 дугаартай нэхэмжлэхээр алданги 0.00, нийт 3,080,364,437.66 төгрөгийг тус тус нэхэмжилж бид энэ нэхэмжлэхийн дагуу төлсөн.

Үүнээс хойш 5 сард ээлжит төлбөрийн нэхэмжлэхээ явуулна уу гэж бидний зүгээс цахим шуудан илгээж, утсаар холбогдох гэж оролдоход аль алинд нь ямар ч хариу өгөөгүй бөгөөд анх эхний нэхэмжлэхийг илгээсэн үед нэхэмжлэхэд дурдсан үндсэн төлбөрийн болон хүүгийн тооцооллыг хэрхэн гаргаж байгаа талаар лавлахад хэлэх боломжгүй гэдэг хариу өгч байсан. Үүнийг эрх зүйн үүднээс дүгнэвэл нэхэмжлэгч нь төлбөрийн хуваарьт зааснаас өөр тооцоолол бүхий нэхэмжлэхийг удаа дараа явуулж, төлбөрийн тооцооллыг зөвхөн өөрөөс нь хамааралтай байдлаар тогтоож, хэвшүүлсэн. Энэ хэв загварыг шууд зөрчихөд төвөгтэй тул хариуцагч үүргээ гүйцэтгэхийн тулд нэхэмжлэгч тодорхой үйлдэл хийх шаардлагатай арилжааны заншлыг нэхэмжлэгч бодит үйлдлээрээ тогтоосон юм.

Иргэний хуулийн 223 дугаар зүйлийн 223.2 дахь хэсэгт “Үүрэг гүйцэтгэх нөхцөлийг бүрдүүлэхийн тулд үүрэг гүйцэтгүүлэгч ямар нэгэн үйлдэл хийх ёстой байсан боловч түүнийг гүйцэтгээгүйгээс хугацаа хэтэрсэн бол үүрэг гүйцэтгэгч хугацаа хэтрүүлсэн гэж үзнэ” хэмээн заасан. Иргэний хуулийн 224 дүгээр зүйлийн 224.2 дахь хэсэгт “Хугацаа хэтрүүлсэн үүрэг гүйцэтгүүлэгч гэм буруутай эсэхээс үл хамааран түүнд дараахь үүрэг, үр дагавар үүснэ” мөн зүйлийн 224.2.3 дахь заалтад “мөнгөн төлбөрийн үүрэг ёсоор хүү, анз авах эрхээ алдах” хэмээн тодорхой заажээ. Энэ үед хариуцагч нь нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэхүүдийн дагуу нийт 6,772,285,478.95 төгрөгийг төлөөд байв. Эргэн төлөлтийн шинэчилсэн хуваарьт зааснаар бол 2022.03.12-ны өдөр хүүгийн төлбөрт 176,801,762.85 төгрөгийг төлөх бөгөөд дараагийн хугацаа нь хуваарь ёсоор 2022.06.12-ны өдөр үндсэн төлбөрт 1,643,306,428.30 төгрөг, хүүд 211,243,664.79 төгрөг нийт 1,854,550,093.00 төгрөгийг, түүний дараагийн төлбөр нь 2022.09.12, 12 сарын 12, 2023.03.12, 2023.06.12, 2023.09.12 гэх мэтээр хоорондоо 2 сарын зайтай нийт 5 удаагийн төлөлт хийхээр тусгасан байсан.

Үүнээс үзвэл хариуцагч нь нэхэмжлэгчийн сүүлийн 3 удаагийн нэхэмжлэхээр дараалсан 3 сарын буюу 2, 3, 4 сарын төлбөрүүдийг хүүгийн хамт төлсөн дүн 6,071,966,807.94 төгрөг. Иймээс 2022.06.12-ны өдрөөс эхлэн 2023.09.12-ны өдрийг хүртэл бидэнд ямар нэгэн хүү, алданги төлөх үүрэг үүсэхгүй юм. “Х” ХХК нь 2022.05.13-ны өдөр 2,000,000,000 төгрөг, 2022.06.28-ны өдөр 1,500,000,000 төгрөг, 2022.12.13-ны өдөр 570,000,000 төгрөгийг буюу 4,070,000,000 төгрөгийг төлсөн. Үүнээс “Х” ХХК нь 2021.12.28-ны өдрөөс 2022.12.22-ны өдрийн хооронд нийт 10,842,285,478.95 төгрөгийг төлсөн.

Шинэчилсэн “санхүүгийн эргэн төлөлтийн хуваарь”-т үндсэн төлбөрт нийт 9,859,838,569.79 төгрөг, хүүд 912,327,711.32 төгрөг, нийт 10,772,166,281.11 төгрөгийг 2023.09.12-ны өдөр хүүгийн хамт төлөхөөр заасан. Гэтэл бид сүүлийн төлбөрийг энэ хугацаанаас 9 сарын өмнө буюу 2022.12.22-ны өдөр хийж дуусгасан. Талуудын байгуулсан СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-ний 6 дугаар зүйлийн 6.6 дахь хэсэгт “Түрээслэгч нь санхүүгийн түрээсийн төлбөрийн эргэн төлөлтийн хуваарьт заасан хугацаанаас өмнө үндсэн төлбөр, түрээсийн хүүгийн төлбөрийг төлж болно” гэж заасан тул дээр дурдсан үүрэг гүйцэтгүүлэгч хугацаа хэтрүүлсний үр дагавраас гадна, үндсэн гэрээний тохиролцоо ёсоор урьдчилан төлсөн тохиолдолд ашиглаагүй хугацааны хүүг төлөх ямар ч үндэслэлгүй болно. Иймээс аль ч үндэслэл нь ижил үр дагаварт хөтлөх буюу 2022.04.27-ны өдрөөс хойш шинэчилсэн эргэн төлөлтийн хуваарьт заасан 2022.06.12-ны өдрөөс эхлэх аль ч хүүг төлөх үндэслэлгүй.

Иймээс шинэчилсэн “эргэн төлөлтийн хуваарь”-т заасан үндсэн төлбөр 9,859,838,569.79 төгрөг дээр 2022.03.12-ны өдрийн 176,801,762.85 төгрөгийг нэмж, нийт 10,036,640,332.64 төгрөгийг л төлөх үндэслэлтэй байхад бид хуримтлагдсан хүүгийн төлбөрт 2021.12.28-ны өдөр төлсөн 700,318,671.01 төгрөгийг хасвал нийт 10,141,966,807.94 төгрөг буюу 105,326,475.3 төгрөгийг илүү төлсөн байгаа юм.

Иймд энэ гэрээний үүргийг бүрэн буюу бүр илүү төлж дуусгавар болгосон байх тул нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгосон анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээж, давж заалдах шатны шүүхийн магадлалыг хүчингүй болгож өгнө үү.” гэжээ.

5. Нэхэмжлэгч “Д” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Н хяналтын журмаар гаргасан гомдолдоо: “...Нэхэмжлэгч “Д” ХХК-ийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч Д.Н би Өмнөговь аймгийн Эрүү, Иргэний хэрийн давж заалдах шатны шүүхийн 2025.01.08-ны өдрийн 203/МА2025/00001 дугаартай магадлалын тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтын “... Нэхэмжлэлийн шаардлагаас 4,069,562,197.16 төгрөгийг.....хэрэгсэхгүй болгосугай” гэсэн хэсгийг эс зөвшөөрч, Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172 дугаар зүйлийн 172.2.1-д “шүүхийн хууль хэрэглээний зөрүүг арилгах”, 172.2.3-т “хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр хэрэглэсэн” гэж заасныг үндэслэн энэхүү гомдлыг гаргаж байна.

Давж заалдах шатны шүүхээс нэхэмжлэлийн шаардлагын дүн болох үндсэн төлбөрийн зөрчилд 3,557,557,104.87 төгрөг, хуримтлагдсан хүүгийн төлбөрт 185,577,773.33 төгрөг, хуримтлагдсан алдангид 1,285,786,623.65 төгрөг, нийт 5,028,921,501.26 төгрөгийг гаргуулах нэхэмжлэлийн шаардлагаас 4,069,562,197.16 төгрөгийг үндэслэлгүйгээр хэрэгсэхгүй болгосон. Мөн нэхэмжлэлийн шаардлагад дурдагдсан санхүүгийн түрээсийн зүйл болох 40 чирэгч толгой, 84 чиргүүл, 40 чиргүүлийн холбогчоор тус тус үүргийн гүйцэтгэл хангуулах шаардлагыг хэлэлцээгүй, хууль зүйн дүгнэлт хийгээгүй нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийг зөрчсөн тул Улсын дээд шүүхээс хууль хэрэглээний нэгдмэл байдлыг хангах зорилгоор асуудлыг нэг мөр шийдвэрлэх шаардлага зүй ёсоор үүссэн гэж үзэж байна.

5.1 Давж заалдах шатны шүүх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172 дугаар зүйлийн 172.2.1-д зааснаар нэхэмжилсэн дүнгийн талаар шийдвэрлэхдээ хуулийг зөрүүтэй хэрэглэсэн, мөн хуулийн 172.2.2, 172.2.3-т зааснаар нотлох баримтыг дутуу үнэлсэн, хуулийг Улсын дээд шүүхийн тогтоол, тайлбараас өөрөөр хэрэглэсэн тухайд;

Нэхэмжлэгч “Д” ХХК болон хариуцагч “Х” ХХК талуудыг хооронд байгуулсан 2021.03.22-ны өдрийн СТГ-18/16-02 дугаартай “СТГ-18/16 дугаартай Санхүүгийн түрээсийн гэрээнд өөрчлөлт оруулах тухай гэрээ”-ээр хариуцагч нь эргэн төлөлтийн хуваарьт заасны дагуу хугацаандаа төлбөл зохих нийт 11,037,292,387.82 төгрөгийн төлөлттэй байсан. Гэвч хугацаандаа эргэн төлөлтүүдээ хийгээгүйн улмаас хариуцагчаас төлсөн төлбөрөөс үндсэн төлбөрт 6,302,281,465.50 төгрөг, хүүгийн төлбөрт 1,200,400,061.20 төгрөг, хуримтлагдсан алданги 1,339,603,955.02 төгрөгийг тус тус суутган тооцсон.

Давж заалдах шатны шүүхээс нэхэмжлэгч “Д” ХХК-ийг хариуцагч “Х” ХХК-аас алданги нэхэмжлэх эрхтэй гэж дүгнэсэн хэдий ч Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.8 дахь хэсэгт “Анзын хэмжээ илт их байвал хэргийн нөхцөл байдлыг харгалзан шүүх түүнийг багасгаж болно.” гэж заасныг баримтлаагүй буюу магадлалын Хянавал хэсгийн 12 болон 13 дугаар хуудсанд хариуцагчийн төлөгдөөгүй үлдсэн төлбөрийг 639,572,869.4 төгрөгөөр тооцож, түүнээс алданги 319,786,434.7 төгрөгөөр тооцож шийдвэрлэсэн нь үндэслэлгүй байна.

Түүнчлэн нэхэмжлэгчийн зүгээс хариуцагч “Х” ХХК-аас төлсөн төлөлтүүдийг талуудын хооронд байгуулсан СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-ний 6 дугаар зүйлийн 6.5-д “Түрээсийн төлбөр бүрэн төлөгдөж дуусах хүртэл хугацаанд санхүүгийн түрээсийн төлбөрийг алданги, түрээсийн хүүгийн төлбөр, үндсэн төлбөр гэсэн дарааллаар төлнө.” гэж заасан дарааллын дагуу суутган тооцсон тооцооллыг нотлох баримтын хүрээнд гарган өгч, тодорхой тайлбарласан боловч давж заалдах шатны шүүхээс магадлалын Хянавал хэсгийн 12 дугаар хуудсанд “Нэхэмжлэгч талын нэхэмжлэл болон тайлбаруудыг харьцуулан дүгнэхэд хариуцагчийн нийт төлсөн үнийн дүнгээс 3,339,603,955.02 төгрөгийг алдангид суутгаж авсан гэж байгаа боловч гэрээнд заасан алдангийг үндсэн төлбөрийн нийт дүнгээс эсвэл эргэн төлөлтийн хуваарьт заасан дүнгээс хэрхэн суутгасан, гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнг хэрхэн тодорхойлон хугацаа хэтэрсэн хэд хоногт хэрхэн яаж тооцсон талаарх нотлох баримтыг шүүхэд гаргаж өгөөгүй байх тул алдангид 3,339,603,955.02 төгрөгийг суутгаж тооцсон гэх тайлбар үндэслэлгүй.” гэж дүгнэсэн нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.1, 40.2 дахь хэсгүүдэд заасан хэргийн оролцогчийн гаргасан нотлох баримтыг тал бүрээс нь бодитойгоор харьцуулан үзсэний үндсэн дээр өөрийн дотоод итгэлээр үнэлнэ, мөн нотлох баримтыг хэрэгт хамааралтай ач холбогдолтой үнэн зөв эргэлзээгүй талаас нь үнэлнэ гэж заасныг зөрчсөн гэж үзэхээр байна.

Монгол Улсын дээд шүүхийн 2008.10.10-ны өдрийн Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэхэд нотлох баримт үнэлэх шүүгчийн ажиллагаа зөвлөмжид дээрх заалтуудыг тайлбарласан. Тодруулбал, Зөвлөмжийн 1.2-т “... нотлох баримтыг тал бүрээс үнэлнэ гэдэг нь хэрэгт цугларсан нотлох баримтыг бүрэн дүүрэн судалж, үнэлнэ гэсэн үг юм. Хэрэгт авагдсан нотлох баримт бүрийн талаар шүүх үнэлгээ өгсөн байх шаардлагатай. Энэхүү үнэлгээ нь тухайн нотлох баримтын хамаарал, ач холбогдол зөвшөөрөгдсөн байдлаас шалтгаалан өөр өөр байх боловч үнэлэгдэхгүй орхигдох ямар ч нотлох баримт байх учиргүй” хэмээн тайлбарласан байдаг.

5.2 Давж заалдах шатны шүүх Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 166 дугаар зүйлийн 166.4-т зааснаар хэргийг бүхэлд нь хянан үзэж шийдвэрлээгүй тухайд:

Давж заалдах шатны шүүхийн Тодорхойлох хэсгийн 3 болон 7 дугаар хуудсанд нэхэмжлэгч “Д” ХХК нь “...түрээсийн зүйл болох 40 чирэгч толгой, 84 чиргүүл, 40 чиргүүлийн холбогчоор үүргийн гүйцэтгэл хангуулах...” гэх шаардлагыг нэхэмжлэлийн шаардлагадаа дурдаж, тайлбарласан боловч давж заалдах шатны шүүх нь тус асуудлаар дүгнэлт хийгээгүй, хянаж үзээгүй нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай 166 дугаар зүйлийн 166.4-т “Давж заалдах журмаар хэрэг хянан шийдвэрлэж буй шүүх зөвхөн гомдолд дурдсан үндэслэлээр хязгаарлалгүй хэргийг бүхэлд нь хянан үзнэ.” гэж, мөн Монгол Улсын дээд шүүхийн нийт шүүгчдийн хуралдааны 2023.04.14-ний өдрийн 17 дугаартай тогтоолоор тайлбарласан Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 166 зүйлийн 166.4 дэх хэсгийн “гомдолд дурдсан үндэслэлээр хязгаарлалгүй хэргийг бүхэлд нь хянан үзнэ” гэдэгт анхан шатны шүүх хэрэг, маргааныг шийдвэрлэхдээ хэрэгт ач холбогдол бүхий үйл баримтыг тогтоон, шаардах эрх ба татгалзлын үндэслэлийг тодорхойлж, холбогдох хуулийг тайлбарлан хэрэглэсэн байдал, нотлох баримтын хамаарал, хуулийн шаардлагад нийцэж байгаа эсэх, хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг хуульд заасан журмын дагуу явуулсан эсэх талаар гомдолд заасан эсэхээс үл хамаарч, хууль зүйн дүгнэлт өгөх давж заалдах шатны шүүхийн ажиллагааг ойлгоно. Хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны бүх шатанд мэтгэлцэх болон нэхэмжлэлийн шаардлага, татгалзлын талаарх тайлбарыг гагцхүү зохигч талууд гаргах үндсэн зарчим иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд үйлчлэх тул анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хянах давж заалдах шатны шүүхийн чиг үүрэг нь гомдол гаргагчийн эрх ашгийг дордуулахгүй байх хүрээгээр хязгаарлагдана.” гэж тус тус заасныг зөрчин нэхэмжлэгчийн эрх ашгийг дордуулахгүй байх зарчмыг баримтлаагүй байна.

Иймд дээрх үндэслэлүүдээр Өмнөговь аймгийн Ханбогд сум дахь сум дундын шүүхийн 2024.11.07-ны өдрийн 144/ШШ2024/00184 дугаартай шийдвэр, Өмнөговь аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2025.01.08-ны өдрийн 203/МА2025/00001 дугаартай магадлалд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж, нэхэмжлэлийн шаардлагад заасан үндсэн төлбөр 3,557,557,104.87 төгрөг, хуримтлагдсан хүүгийн төлбөр 185,577,773.33 төгрөг, хуримтлагдсан алданги 1,285,786,623.65 төгрөг, нийт 5,028,921,501.26 төгрөгийг гаргуулах, үүргийн гүйцэтгэлийг түрээсийн зүйл болох 40 чирэгч толгой, 84 чиргүүл, 40 чиргүүлийн холбогчоор хангуулах, “Д” ХХК, “Х” ХХК болон “А” ХХК талуудын хооронд үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах баталгаа болгон байгуулсан 2019.10.31-ний өдрийн БГ-ХЭХ-ХШ2019/5, БГ-ҮХХ-ХШ2019/09, БГ-ҮХХ-ХШ2019/10, БГ-ҮХХ-ХШ2019/11, БГ-ҮХХ-ХШ2019/2 тус тус дугаартай барьцааны гэрээнүүдэд заасан хөрөнгүүдээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулж өгнө үү.” гэжээ.

6. Нэхэмжлэгч “Д” ХХК, хариуцагч “Х” ХХК-ийн хяналтын журмаар гаргасан гомдол нь Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172 дугаар зүйлийн 172.2.1-д заасан үндэслэлийг хангаж байх тул Иргэний хэргийн танхимын нийт шүүгчийн хуралдааны 2025.02.27-ны өдрийн 001/ШХТ2025/00233 дугаар тогтоолоор хэргийг хяналтын шатны шүүх хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр шийдвэрлэсэн.

ХЯНАВАЛ:

7. Нэхэмжлэгч “Д” ХХК-ийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангахгүй орхиж, хариуцагч “Х” ХХК-ийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлын зарим хэсгийг хангах үндэслэлтэй гэж үзлээ.

8. “Д” ХХК нь хариуцагч “Х” ХХК-д холбогдуулан талуудын хооронд 2018.08.15-ны өдөр байгуулсан СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-г цуцлуулж, санхүүгийн түрээсийн үндсэн төлбөр 3,557,557,104.87 төгрөг, хуримтлагдсан хүүгийн төлбөр 185,577,773.33 төгрөг, алданги 1,285,786,623.65 төгрөг, нийт 5,028,921,501.26 төгрөг гаргуулах шаардлага бүхий нэхэмжлэл гаргасан ба хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааны явцад түрээсийн зүйл болон барьцаа хөрөнгүүдээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах, хуримтлагдсан хүүд 64,620,831.76 төгрөг, алданги 567,069,184.64 төгрөг, нийт 631,690,015.81 төгрөгөөр нэхэмжлэлийн шаардлагыг ихэсгэж, шаардлагын үндэслэлээ;

8.1. “... “Х” ХХК нь 2018.02.22-ны өдрийн А/018 дугаартай албан бичигтээ нүүрсний экспортын тээвэрлэлтийн үйл ажиллагаанд зориулж 40 чирэгч толгой, 84 чиргүүл, 40 холбогчийн хамтаар худалдан авахад 30,261,700 /гучин сая хоёр зуун жаран нэгэн мянга долоон зуун/ юаньтай тэнцэх хэмжээний иений санхүүжилт олгохыг хүсэж холбогдох баримтуудын хамт “Д” ХХК-д ирүүлсэн. Хүсэлтийн дагуу “Д” ХХК нь санхүүгийн түрээс олгох боломжтой эсэх судалгааг холбогдох журмын дагуу хийж, хүсэлт болон “Д” ХХК-ийн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлын тогтоолын дагуу “Д” ХХК болон “Х” ХХК-ийн хооронд 2018.08.15-ны өдөр СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-г байгуулж, холбогдох үүргийн гүйцэтгэлийг хангах барьцааны гэрээнүүдийг байгуулсан. “Х” ХХК нь 2021.06.12-ны өдрөөс эхлэн санхүүгийн түрээсийн үндсэн болон хүүгийн төлбөрийг төлөх хуваарьтай байсан ч төлөлт хийгээгүй тул төлбөрийн зөрчил үүссэн. ...СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-ний 6 дугаар зүйлийн 6.5-д заасны дагуу “Х” ХХК-ийн ... шилжүүлсэн төлбөрийг гэрээнд заасан дарааллын дагуу буюу алдангид суутган тооцсон. ... “Д” ХХК нь нэхэмжлэл гаргасан өдрөөс хойш 2023.07.24-ний өдрийг хүртэлх хугацаанд Санхүүгийн түрээсийн гэрээнд заасны дагуу хуримтлагдсан хүү 64,620,831.76 төгрөг, хуримтлагдсан алданги 567,069,184.64 төгрөгөөр нэмэгдсэн бөгөөд нийт 631,690,015.81 төгрөгийг олох ёстой байсан орлого гэж тооцно. ...”

8.2. 2018.08.15-ны өдрийн СТГ-18/16 дугаартай гэрээний зүйл болох түрээсийн зүйл 40 чирэгч толгой, 84 чиргүүл, 40 чиргүүлийн холбогчоор үүргийн гүйцэтгэл хангуулах, үүргийн гүйцэтгэлийн баталгаа болгон “Д” ХХК, “Х” ХХК болон “А” ХХК хооронд байгуулсан 2019.10.31-ний өдөр БГ-ХЭХ-ХШ2019/05 дугаар, БГ-ҮХХ-ХШ2019/09, БГ-ҮХХ-ХШ2019/10, БГ-ҮХХ-ХШ2019/11, БГ-ҮХХ-ХШ2019/12 дугаартай барьцааны гэрээнүүдэд заасан хөрөнгүүдээр Иргэний хууль, Үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны тухай хууль болон Хөдлөх эд хөрөнгө болон эдийн бус хөрөнгийн барьцааны тухай хуульд тус тус заасны дагуу үүргийн гүйцэтгэл хангуулах, ... барьцаалуулагч “А” ХХК-д барьцаа хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэл хангуулах талаар “Д” ХХК-ийн зүгээс 2023.06.08-ны өдрийн 03/156/23 дугаартай албан бичгээр мэдэгдсэн ...” гэж тодорхойлжээ.

9. Хариуцагч “Х” ХХК нь нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрч “... “Х” ХХК нь “Д” ХХК-тай СТГ-18/16 дугаартай Санхүүгийн түрээсийн гэрээ байгуулж, нүүрсний экспортын тээвэрлэлтийн үйл ажиллагааг 2018 онд эхлүүлсэн бөгөөд тус гэрээний дагуу 2018 оны 12 дугаар сараас эхлэн 2020 оны 03 дугаар сар хүртэл эргэн төлөлтийг хуваарийн дагуу төлж байсан. 2020 оны 1 дүгээр сараас Ковид-19 вирус дэлгэрч өргөн цар хүрээг хамарсантай холбогдуулан 2020.02.13-ны өдрөөс эхлэн Гамшгаас хамгаалах өндөржүүлсэн бэлэн байдлын зэрэгт шилжүүлснээр БНХАУ-Монгол Улсын хилийг хаасан. Хил хаагдсантай холбоотойгоор нүүрс тээврийн үйл ажиллагаа зогсонги байдалд орж СТГ-18/16 гэрээний 9.1 дэх заалтад тусгасан давагдашгүй нөхцөл байдал үүссэн, ... цар тахлаас шалтгаалсан хил гаалийн асуудлаас улбаатай нүүрс тээврийн сул зогсолтын асуудал хэвээр үргэлжилсэн бөгөөд хуваарьт төлбөрөө төлж чадахгүйд хүрсэн учраас манай компаниас 2021.06.18-ны өдрийн А-21/163 тоот албан бичгээр компани нь санхүүгийн хүндрэлтэй ажиллаж, эргэн төлөлтийн хуваарийг өөрчлүүлэх хүсэлтэй байгаагаа мэдэгдэж байсан. “Д” ХХК-аас ирүүлсэн нэхэмжлэхийг үндэслэн төлбөрийг төлсөн, нэхэмжлэхэд алданги тооцоогүй байсан тул нэхэмжилсэн дүнгээр төлсөн. ... Бид гэрээний үүргээ биелүүлэхийн тулд ... 2022 онд хүүгийн төлбөрт 515,822,362.03 төгрөг, үндсэн зээлд 9,626,144,445.25 төгрөг, нийт 10,141,966,807.28 төгрөгийг төлсөн.. ... Монгол Улсын Их Хурлаас баталсан Коронавирус халдвар /ковид-19/-ын цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх, нийгэм эдийн засагт үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах тухай хууль нь 2022.12.31-ний өдрийг дуустал хүчин төгөлдөр үйлчилсэн тул дээрх алдангийн нэхэмжлэх үндэслэлгүй гэж үзэж байна. ... Санхүүгийн түрээсийн гэрээний үүргийг бүрэн биелүүлсэн гэж үзэж байгаа тул энэхүү иргэний хэргийг хэрэгсэхгүй болгож бидний барьцаа хөрөнгийг чөлөөлүүлж өгөхийг хүсэж байна. ...” гэж маргажээ.

10. Бие даасан шаардлага гаргаагүй гуравдагч этгээд “А” ХХК нь нэхэмжлэлийн шаардлагыг эс зөвшөөрч “... “Д” ХХК-аас гаргасан нэхэмжлэлийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа бөгөөд “Х” ХХК-аас 2023.06.21-ний өдрийн А-23/257 дугаартай албан бичгээр шүүхэд хүргүүлсэн хариу тайлбарыг дэмжиж байгаа болно.” гэжээ.

11. Анхан шатны шүүх “...Талуудын хооронд 2018.08.15-ны өдөр, 2019.03.26-ны өдөр, 2021.03.22-ны өдөр ... Иргэний хуулийн 312 дугаар зүйлд заасан Санхүүгийн түрээсийн гэрээ, 2019.10.31-ний өдөр ... Иргэний хуулийн 156 дугаар зүйлд заасан Барьцааны гэрээ тус тус байгуулагдсан. ...Хариуцагч “Х” ХХК нь 2021.12.14-ний өдөр А-21/365 дугаартай ...санхүүгийн түрээсийн эргэн төлөлтийн хугацаа алдагдсанаас үүссэн алдангиас чөлөөлүүлэх, санхүүгийн түрээсийн гэрээний эргэн төлөлтөд өөрчлөлт оруулах... гэх утгатай албан бичгээр гэрээнд өөрчлөлт оруулах хүсэл зоригоо Иргэний хуулийн 39 дүгээр зүйлийн 39.1-д заасны дагуу илэрхийлсэн байна. Нэхэмжлэгч “Д” ХХК нь хариуцагчийн гэрээнд өөрчлөлт оруулах тухай хүсэл зоригийн илэрхийллийг хүлээн авснаас хойш хүсэл зоригийн илэрхийллийг хүлээж авахаас татгалзсан, татгалзсан болохоо ямар нэгэн үйлдэл, эс үйлдэхүйгээр илэрхийлээгүй байна. Харин нэхэмжлэгчээс санхүүгийн түрээсийн эргэн төлөлтийн хуваарь, алданги 0.00 гэх №1-92, №1-44, №1-50, №1-75 нэхэмжлэхүүдийг хариуцагчийн и-мэйл хаяг руу явуулжээ. Нэхэмжлэгчээс хариуцагч руу санхүүгийн түрээсийн эргэн төлөлтийн хуваарь, алданги 0.00 гэх №1-92, №1-44, №1-50, №1-75 нэхэмжлэхүүд явуулсан байгааг хариуцагчийн нэхэмжлэгчид 2021.12.14-ний өдөр хүргүүлсэн А-21/365 дугаартай ...санхүүгийн түрээсийн эргэн төлөлтийн хугацаа алдагдсанаас үүссэн алдангиас чөлөөлүүлэх, санхүүгийн түрээсийн гэрээний эргэн төлөлтөд өөрчлөлт оруулах... гэх утгатай албан бичгээр илэрхийлсэн хүсэл зоригийн илэрхийлэлд и-мэйлээр ирүүлж буй хариу илэрхийлэл, и-мэйлийг нөгөө тал хүлээн авсан үйлдлийг Иргэний хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.2.2-т зааснаар, мөн хариуцагч нь нэхэмжлэгчийн ирүүлсэн и-мэйл, нэхэмжлэхийн дагуу гэрээний төлбөрийг төлж, биелүүлсэн үйлдлийг Иргэний хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.3-т зааснаар бодит үйлдлээр хийгдсэн хэлцэл гэж тус тус дүгнэлээ. ...Мөн нэхэмжлэгч нь ...компанийг санхүүгийн түрээсийн мэргэжилтэн, нягтлан бодогч нар төлөөлөхгүй гэж маргаж байгаа боловч “Д” ХХК-ийн цахим шуудангийн хаягаар санхүүгийн түрээсийн мэргэжилтэн Б.М, Б.М, нягтлан бодогч Б.У нар нь санхүүгийн түрээсийн эргэн төлөлтийн хуваарь, нэхэмжлэхийг хүргүүлж буй үйлдэл нь гуравдагч этгээдийн хувьд тэднийг албаныхаа чиг үүргийн хүрээнд байгууллагаа төлөөлөх эрхтэй гэж ойлгогдохоор, мөн санхүүгийн түрээсийн мэргэжилтэн, нягтлан бодогч нь өөрсдийн явуулж буй и-мэйлийг __ гэх хаягаар гүйцэтгэх захирал Н.Ц-д хүргүүлсэн үйлдлийг компанийг итгэмжлэлгүйгээр төлөөлөх эрхтэй этгээдэд мэдэгдсэн, мэдсэн гэж тус тус гуравдагч этгээдэд ойлгогдохоор нөхцөл байдлыг бүрдүүлсэн гэж дүгнэж, Иргэний хуулийн 65 дугаар зүйлийн 65.1-д зааснаар өөрийгөө төлөөлүүлэхээр ойлголт өгсөн этгээд төлөөлсөн этгээдийн бүрэн эрхгүй байсныг ашиглаж болохгүй гэж үзлээ. ...Хариуцагч “Х” ХХК нь нэхэмжлэгч “Д” ХХК-ийн ирүүлсэн и-мэйл, нэхэмжлэх, бодит үйлдлээр хийгдсэн хэлцлийн дагуу ... нийт 10,842,285,478.2 төгрөгийг төлж, гэрээгээр хүлээсэн үүргээ зохих ёсоор биелүүлж талуудын хооронд байгуулсан Санхүүгийн түрээсийн гэрээний биелэлт хангагдсан байна” гэсэн дүгнэлт хийж нэхэмжлэлийн шаардлагыг бүхэлд нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн байна.

12. Давж заалдах шатны шүүх шүүхийн шийдвэрт өөрчлөлт оруулж, нэхэмжлэлийн шаардлагын зарим хэсгийг хангаж, үлдсэнийг нь хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн ба магадлалд “...Нэхэмжлэгч тал нь хариуцагчаас алданги, түрээсийн хүүгийн төлбөр, түрээсийн үндсэн төлбөр, үүргийн гүйцэтгэлийг барьцаа хөрөнгөөр хангуулахыг тус тус шаардах эрхтэй байна. Нэхэмжлэгчээс хариуцагч руу санхүүгийн түрээсийн эргэн төлөлтийн хуваарь, алданги “0.00” гэх №1-92, №1-44, №1-50, №1-75 нэхэмжлэхүүд явуулсан байгааг ... бодит үйлдлээр хийгдсэн хэлцэл гэсэн анхан шатны шүүхийн дүгнэлт нь хууль зүйн үндэслэлгүй. ...Талуудын хооронд байгуулсан гэрээний алдангийн заалтыг өөрчилсөн, хүчингүй болгосон, зээлийн эргэн төлөлтийн хуваарийг дахин өөрчилсөн талаарх нотлох баримтыг шүүхэд гаргаж өгөөгүй, энэ талаарх үндэслэлээ нотлох баримтаар нотлоогүй тул хариуцагчийн тайлбарыг хүлээн авах үндэслэлгүй. Нэхэмжлэгч талын нэхэмжлэл болон тайлбаруудыг харьцуулан дүгнэхэд хариуцагчийн нийт төлсөн үнийн дүнгээс 3,339,603,955.02 төгрөгийг алдангид суутгаж авсан гэж байгаа боловч гэрээнд заасан алдангийг үндсэн төлбөрийн нийт дүнгээс эсвэл эргэн төлөлтийн хуваарьт заасан дүнгээс хэрхэн суутгасан, гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнг хэрхэн тодорхойлон хугацаа хэтэрсэн хэд хоногт хэрхэн яаж тооцсон талаарх нотлох баримтыг шүүхэд гаргаж өгөөгүй байх тул алдангид 3,339,603,955.02 төгрөгийг суутгаж тооцсон гэх тайлбар үндэслэлгүй. Хавтас хэрэгт авагдсан банк хоорондын шилжүүлэг болон төлбөрийн баримтуудыг нэгтгэн дүгнэхэд хариуцагч нь ... нийт 10,397,719,518.4 төгрөгийг төлсөн болох нь нотлогдсон. Зээлийн эргэн төлөлтийн хуваарьт нийт төлбөл зохих төлбөрийн хэмжээг 11,037,292,387.82 төгрөг гэснээс нийт төлсөн 10,397,719,518.4 төгрөгийг хасч тооцоход 639,572,869.4 төгрөгийн үндсэн зээлийн төлбөр, хүүгийн төлбөрийг хариуцагч дутуу төлсөн байх ба 2022.12.13-ны өдрөөс хойш гэрээнд заасан эргэн төлөлтийн хуваарийн дагуу төлөгдөөгүй үлдэгдэл үүргийг 639,572,869.4 төгрөгөөр тооцож гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 50 хувиас хэтрүүлэхгүйгээр алданги 319,786,434.7 төгрөг гэж тооцож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас 959,359,304.1 төгрөгийг хангаж, 4,069,562,197.16 төгрөгийн шаардлагыг хэрэгсэхгүй болгож, ...Санхүүгийн түрээсийн гэрээний хугацаа дууссан байх тул дээрх гэрээг цуцлах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангах үндэслэлгүй. Хариуцагч “Х” ХХК-аас 959,359,304.1 төгрөгийг гаргуулахаар давж заалдах шатны шүүх шийдвэрлэсэн тул барьцааны гэрээнүүдэд заасан эд хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангах нь зүйтэй.” гэсэн дүгнэлт хийжээ.

13. Дээрх байдлаар анхан болон давж заалдах шатны шүүх талуудын хооронд үүссэн эрх зүйн харилцааг санхүүгийн түрээсийн гэрээ байгуулагдсан гэж адил дүгнэсэн боловч алдангийн талаарх талуудын хүсэл зоригийг тайлбарлахдаа ялгаатай дүгнэлт хийснээс өөр өөр шийдэл гаргасан байх ба энэ талаарх зохигчийн гомдлыг Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 172 дугаар зүйлийн 172.2.1-д заасан үндэслэлээр хүлээн авч хэргийг хянан хэлэлцэв.

14. Нэхэмжлэгч “Д” ХХК нь хариуцагч “Х” ХХК-тай 2018.08.15-ны өдөр СТГ-18/16 дугаартай Санхүүгийн түрээсийн гэрээ, 2019.03.26-ны өдөр CТГ-18/16-01 дугаартай гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай гэрээ, 2021.03.22-ны өдөр СТГ-18/16-02 дугаартай гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай гэрээ, 2019.10.31-ний өдрийн БГ-ХЭХ-ХШ2019/05 дугаартай барьцааны гэрээ, 2019.10.31-ний өдрийн БГ-ҮХХ-ХШ2019/09, БГ-ҮХХ-ХШ2019/10 дугаартай газар эзэмших эрх барьцаалах гэрээ, БГ-ҮХХ-ХШ2019/11, БГ-ҮХХ-ХШ2019/12 дугаартай үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны гэрээ тус тус байгуулсан болох нь хэргийн баримтаар тогтоогдсон, хоёр шатны шүүх талуудын хооронд хүчин төгөлдөр санхүүгийн түрээсийн гэрээ байгуулагдсан гэж үзсэн нь Иргэний хуулийн 312 дугаар зүйлийн 312.1-д нийцсэн.

15. Иргэний хуулийн 312 дугаар зүйлийн 312.1-д санхүүгийн түрээсийн гэрээгээр түрээслүүлэгч нь гэрээнд заасан хугацаагаар түрээслэгчийн ашиглалтад эд хөрөнгө шилжүүлэх, түрээслэгч нь тогтмол хугацаанд түрээсийн төлбөр төлөх үүргийг тус тус хүлээхээр зохицуулсан.

Санхүүгийн түрээсийн тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1-д “Санхүүгийн түрээс”-ийг “түрээслүүлэгч нь түрээслэгчийн захиалгын дагуу ... эд хөрөнгийг өөрөө үйлдвэрлэх буюу гуравдагч этгээдээр үйлдвэрлүүлэх, эсхүл түүнээс худалдан авч гэрээний үндсэн дээр тодорхой хугацаанд, төлбөртэйгөөр түрээслэгчийн эзэмшил, ашиглалтад шилжүүлэх, түрээслэгч нь тогтмол хугацаанд түрээсийн төлбөр төлөхийг ойлгох бөгөөд үүнийг “анхдагч түрээс” гэж үзэхээр заасан.

16. Талуудын хооронд байгуулсан 2018.08.15-ны өдрийн СТГ-18/16 дугаартай үндсэн гэрээгээр 30,261,700 юаньтай тэнцэх хэмжээний иений үнийн дүн бүхий нийт Shacman SX4255JV X3000 нэр төрлийн 40 чирэгч толгой, CIMC Semi trailer (front)-I нэр төрлийн 42 чиргүүл, CIMC Semi trailer (Rear)-II нэр төрлийн 42 чиргүүл, Dolly Semi trailer нэр төрлийн 40 чиргүүлийн холбогчийг худалдан авч хариуцагчийн ашиглалтад шилжүүлэх, хариуцагч нь жилийн 8,5 хувийн хүү төлөх, гэрээний хугацаа 60 сар байхаар тохиролцсон, нэмэлт өөрчлөлт оруулсан 2019.03.26-ны өдрийн гэрээгээр түрээсийн зүйлийг хамтран өмчлөх, 2021.03.22-ны өдрийн гэрээгээр санхүүгийн түрээсийн нийт дүнг 2021.03.02-ны өдрийн байдлаарх үлдэгдэл 368,867,885.14 иенийг Монголбанкны ханшаар хөрвүүлж 9,859,838,569.79 төгрөг гэж, үүнээс хүүгийн төлбөрийг тооцохоор эргэн төлөлтийн хуваарийг шинэчлэн тохиролцсон нь дээрх хуульд заасан санхүүгийн түрээсийн шинжийг агуулсан хүчин төгөлдөр гэрээ байгуулагдсан, энэ талаар зохигч маргаагүй байна.

17. Зохигч түрээслэгч үүргээ хугацаанд нь биелүүлээгүйгээс үүссэн алдангийг төлөхдөө гэрээгээр тохирсон нөхцөл, дарааллын дагуу төлөх эсхүл түрээслэгчээс төлсөн төлбөрийг талууд тухайлан харилцан тохиролцсон гэж үзэж үүргийн гүйцэтгэлийг тооцох эсэх асуудал маргааны зүйл болжээ.

18. Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.1, 232.4, 232.6, 232.7-д алдангийн талаар “Хүлээсэн үүргээ гүйцэтгээгүй буюу зохих ёсоор гүйцэтгээгүй тал хууль болон гэрээнд зааснаар нөгөө талдаа төлөх ёстой мөнгөн төлбөрийг анз гэнэ.”, “Анз нь торгууль, алданги гэсэн төрөлтэй байна.”, “Хууль болон гэрээнд заасан хугацаа хэтрүүлсэн тал нь хоног тутамд гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 0,5 хувиас хэтрэхгүй хэмжээгээр төлөхөөр тогтоосон анзыг алданги гэнэ.”, “Үүрэг гүйцэтгэгч үүргээ хугацаанд нь биелүүлээгүй тохиолдолд анз төлөхөөр гэрээнд заагаагүй бол үүрэг гүйцэтгүүлэгч анз шаардах эрхгүй бөгөөд харин учирсан хохирлоо арилгуулахыг шаардах эрхтэй.” гэж тус тус зохицуулжээ.

19. Талуудын хооронд байгуулсан 2018.08.15-ны өдрийн СТГ-18/16 дугаартай “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-ний 2.6-д “Алданги: Түрээслэгч нь түрээсийн төлбөрийг эргэн төлөлтийн хуваарийн дагуу хуваарьт хугацаанд төлөөгүй тохиолдолд хугацаа хэтрүүлсэн хоног тутамд гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 0,5 хувьтай тэнцэх алдангийг зөрчлийг арилгах хүртэл хугацаанд тооцон төлнө.”, 6.4-т “Түрээслэгч нь түрээсийн төлбөрийг эргэн төлөлтийн хуваарийн дагуу хуваарьт хугацаанд нь төлөөгүй тохиолдолд зөрчил үүссэн дүнгээс Гэрээний 2.6-д заасан хувиар төлбөрийн зөрчлийг арилгах хүртэл хугацаанд тооцож, алдангийг төлнө.” гэж тус тус алдангийн талаар тохиролцсон нь дээрх алдангийн талаарх Иргэний хуулийн зохицуулалтад нийцсэн, нэхэмжлэгч буюу түрээслүүлэгч нь хууль болон гэрээнд заасны дагуу алданги шаардах эрхтэй байна.

Өөрөөр хэлбэл талууд анхны гэрээнд өөрчлөлт оруулсан гэрээг 2021.03.22-ны өдөр байгуулахдаа санхүүгийн түрээсийн төлбөрийн эргэн төлөлтийн хуваарийг шинэчлэн тогтоосон бөгөөд Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.6, 232.7-д зааснаар хариуцагч нь гэрээний үүргээ биелүүлэхдээ энэхүү хуваарьт заасан хугацаанд гүйцэтгээгүй бол түүнийг хугацаа хэтрүүлсэн гэж үзэж алданги төлүүлэх үндэслэл болно.

20. Хэргийн баримтаас үзэхэд хариуцагч нь гэрээний үүрэгт 2021.03.11-ний өдөр 1,016,793,323.49 төгрөг, 2021.12.28-ны өдөр 700,318,671.01 төгрөг, 2022.02.25-ны өдөр 1,530,243,086.99 төгрөг, 2022.03.18-ны өдөр 1,161,359,283.29 төгрөг, 2022.03.20-ны өдөр 300,000,000 төгрөг, 2022.04.22-ны өдөр 1,144,554,437 төгрөг, 2022.04.22-ны өдөр 1,935,810,000 төгрөг, 2022.05.13-ны өдөр 2,000,000,000 төгрөг, 2022.06.28-ны өдөр 1,500,000,000 төгрөг, 2022.12.13-ны өдөр 570,000,000 төгрөгийг тус тус төлсөн талаар зохигч маргаагүй бөгөөд гагцхүү эдгээр төлбөрөөс алдангийг хэрхэн тооцож төлүүлэх буюу хариуцагчийг хугацаа хэтрүүлсэн гэж үзэх нөхцөл байдлыг талууд өөр өөрөөр тодорхойлсноос тооцооллын хувьд харилцан зөрүүтэй тайлбарыг гаргажээ.

Тодруулбал, зохигч 2021.03.11-ний өдөр төлсөн 1,016,793,323.49 төгрөгийг хүүд тооцсон, мөн 2021.12.28-ны өдрийн байдлаар үндсэн төлбөрийн хэмжээ 9,859,838,569.79 төгрөг байсан талаар маргаагүй ба үүнээс хойш төлбөрийг нэхэмжлэгч алданги, хүү, үндсэн төлбөр гэсэн дарааллаар үүргийг тооцно, нэхэмжлэгчээс цахим шуудангаар хүргүүлсэн баримтуудыг компанийн эрх бүхий этгээд үйлдээгүй тул харилцан тохиролцсон гэж үзэхгүй гэж, хариуцагч нэхэмжлэгчтэй харилцсан и-мэйл буюу цахим шуудангаар харилцсан захидал болон хариуцагчаас ирүүлсэн нэхэмжлэхэд алданги тооцоогүй байсан тул уг баримтыг үндэслэж төлбөрийг төлсөн, алданги төлөх үндэслэлгүй гэжээ.

Хариуцагч нь талуудын тохиролцсон хуваарь ёсоор 2021.06.12, 2021.09.12, 2021.12.12, 2022.03.12, 2022.06.12, 2022.09.12, 2022.12.12, 2023.03.12, 2023.06.12, 2023.09.12-ны өдрүүдэд төлбөр төлөх байсан бөгөөд нэхэмжлэгч талаас ирүүлсэн нэхэмжлэхийг үндэслэн 2021.12.28-ны өдөр төлсөн 700,318,671.01 төгрөгийг хүүд, 2022.02.25-ны өдөр төлсөн 1,530,243,086.99 төгрөгөөс хүүд 121,694,719.88 төгрөгийг, үндсэн төлбөрт 1,408,548,367.11 төгрөгийг, 2022.03.18-ны өдөр төлсөн 1,161,359,283.29 төгрөг, 2022.03.20-ны өдөр төлсөн 300,000,000 төгрөг, нийт 1,461,359,283.29 төгрөгөөс хүүд 52,810,916.18 төгрөг, үндсэн төлбөрт 1,408,548,367.11 төгрөгийг, 2022.04.22-ны өдөр төлсөн 3,080,364,437.66 төгрөгөөс хүүд 80,364,437.66 төгрөгийг, үндсэн төлбөрт 3,000,000,000 төгрөгийг тус тус төлсөн, үүнээс хойш нэхэмжлэх ирүүлээгүй тул төлсөн бүх төлбөрийг үндсэн төлбөрт төлсөн гэжээ.

Эндээс үзвэл хариуцагч төлбөрийг хуваарийн дагуу төлөөгүй нөхцөл байдал тогтоогдож байгаа боловч энэ нь талууд тухай бүр харилцан тохиролцож ийнхүү төлсөн эсэх, үүнийг үүргийг хугацаанд нь биелүүлээгүй зөрчил гэж үзэх эсэх талаар дүгнэлт хийх нь зүйтэй.

21. Анхан болон давж заалдах шатны шүүх энэ талаар зөрүүтэй дүгнэж анхан шатны шүүх Иргэний хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.2.2, 43.3-т заасныг хэрэглэж хариуцагч нь цар тахал гарч бизнесийн үйл ажиллагаанд хүндрэл учирсантай холбоотойгоор алдангаас чөлөөлөх хүсэлтийг нэхэмжлэгч байгууллагад гаргаснаар нэхэмжлэгч цахим шуудангаар төлбөрийн нэхэмжлэхийг ирүүлэхдээ алдангийг тооцоогүй, тухайн дүнгээр хариуцагч төлбөрийг төлсөн нь талууд хүсэл зоригоо харилцан илэрхийлж, үүнийг нөгөө тал хүлээн авч хэлцлийг бодит үйлдлээр хийгдсэн гэж дүгнэснийг буруутгах үндэслэлгүй.

22. Учир нь цар тахалтай холбоотой нөхцөл байдлын улмаас алданги чөлөөлөх тухай хүсэлтийг хариуцагчаас нэхэмжлэгчид удаа дараа хүргүүлж байсан, улмаар нэхэмжлэгчээс цахим шуудангаар 2021.12.27-ны өдөр “...танайхаас ирүүлсэн албан бичигт дурдсан хүсэлтийг хүлээн авч холбогдох саналыг боловсруулж, удирдлагууддаа танилцуулсан ба одоо төлөөлөн удирдах зөвлөлийн хурлаар хэлэлцүүлэхээр хүлээгдэж байгаа болно. Тус хурлаар санхүүгийн түрээсийн эргэн төлөлтийн хуваарийг шинэчлэх, үүссэн алдангийг чөлөөлөх асуудлыг шийдвэрлүүлэх ба тус шийдвэрийг гаргуулахад танайхаас хуримтлагдсан хүүгийн төлбөр болох 700,318,671.01 төгрөгийг 2021.12.28-ны өдрийн дотор төлж, урьдчилсан нөхцөл хангах шаардлага үүсээд байна. Иймд та бүхэн хуримтлагдсан хүүгийн төлбөрийг төлж, гэрээнд өөрчлөлт оруулах, алданги төлүүлэх бидний үйл ажиллагаанд туслалцаа үзүүлнэ үү” гэх агуулга бүхий захидал болон нэхэмжлэх ирүүлснээр хариуцагч уг төлбөрийг хүүд төлсөн, мөн 3 удаагийн нэхэмжлэх баримтад алданги “00” гэснийг үндэслэн төлбөр төлснийг талууд харилцан тохиролцож, төлбөр төлөх хуваарийг тухай бүр өөрчлөхөөр тохиролцсон гэж үзнэ.

Иргэний хуулийн 40 дүгээр зүйлийн 40.1-д зааснаар хүсэл зоригийн илэрхийлэл нь нөгөө тал түүнийг хүлээн авснаар хүчин төгөлдөр болох бөгөөд нэхэмжлэгчийн цахим шуудангаар ирүүлсэн нэхэмжлэх баримтад үндэслэн хариуцагчаас гэрээний үүргийг гүйцэтгэсэн тухайд талууд харилцан хүсэл зоригоо илэрхийлж хүлээн авсан тул уг үүргийг маргаангүйгээр гүйцэтгэсэн байна.

23. Түүнчлэн Иргэний хуулийн 62 дугаар зүйлийн 62.1, 62.3-т зааснаар хэлцлийг төлөөлөгчөөр дамжуулан хийж болох ба төлөөлөгчийн бүрэн эрх хуулийн дагуу буюу итгэмжлэлийн үндсэн дээр үүсэх хэдий ч мөн хуулийн 65 дугаар зүйлийн 65.1-д ийнхүү итгэмжлэл олгоогүй тохиолдолд төлөөлөх бүрэн эрхийг хүлээн зөвшөөрөх нөхцөлийг зохицуулсан.

Энэ нь нэг этгээд өөрийгөө төлөөлөх бүрэн эрхтэй гэсэн ойлголтыг нөгөө этгээдэд өгөхөөр нөхцөл бүрдүүлснээс нөгөө этгээд нь төлөөлөх бүрэн эрхтэй гэж ойлгон түүнийг шударгаар төлөөлөн гуравдагч этгээдтэй хэлцэл хийсэн бол өөрийгөө төлөөлүүлэхээр ойлголт өгсөн этгээд төлөөлсөн этгээдийн бүрэн эрхгүй байсныг ашиглаж болохгүй юм.

Өөрөөр хэлбэл энэхүү гэрээтэй холбоотой тогтсон харилцаанд цахим шуудангаар харилцдаг, цахим шууданг компанийн санхүүгийн түрээсийн мэргэжилтэн, нягтлан бодогч нар үйлддэг болох нөхцөл байдал хэргийн баримтаар үгүйсгэгдээгүй, хариуцагч нэхэмжлэх баримтаар нэхэмжилсэн дүнгээр төлбөрийг төлсөн байхад энэ хугацаанд алдангийн талаар шаардлага гаргаж байгаагүй зэргээс үзэхэд нэхэмжлэгч байгууллагын удирдлага өөрийгөө төлөөлөх бүрэн эрхтэй гэсэн ойлголтыг нөгөө этгээдэд өгөхөөр нөхцөл бүрдүүлсэн гэж үзэх тул анхан шатны шүүхийн энэ талаарх дүгнэлт дээрх хуульд заасан итгэмжлэл олгогдоогүй тохиолдолд төлөөлөх бүрэн эрхийг хүлээн зөвшөөрөх агуулгад нийцсэн гэж үзнэ.

24. Харин энэхүү тохиролцоо тухайн харилцан тохиролцсон хугацаанд л хүчин төгөлдөр байх бөгөөд цаашид хариуцагч нь төлбөрийг хуваарийн дагуу төлөх үүрэгтэй болохыг анхан шатны шүүх анхаараагүй, хариуцагчийг гэрээний үүргийг бүрэн биелүүлсэн гэж дүгнэсэн нь буруу тул залруулна.

25. Давж заалдах шатын шүүх талууд алдангийн талаарх нөхцөлийг өөрчилсөн, хүчингүй болгосон, эргэн төлөлтийн хуваарийг өөрчилсөн нь тогтоогдоогүй гэж дүгнэхдээ талуудын хүсэл зоригийг зөв тайлбарлаагүй, улмаар тооцооллыг хийхдээ хуваарийн дагуу төлбөл зохих нийт дүнгээс төлсөн дүнг хасч, үлдэх хэсэгт алданги тооцсон нь Иргэний хуулийн 222 дугаар зүйлийн 222.6, 232 дугаар зүйлийн 232.7-д нийцээгүй, нотлох баримтыг хуульд заасан журмын дагуу үнэлж чадаагүйгээс дүгнэлт нь үндэслэл бүхий болоогүй.

26. Иргэний хуулийн 212 дугаар зүйлийн 212.1-д зааснаар хууль буюу гэрээнд өөрөөр заагаагүй, эсхүл үүргийн мөн чанарт харшлахгүй бол хэд хэдэн үүргээс аль нэгийг сонгож гүйцэтгэх эрхийг үүрэг гүйцэтгэгч эдэлдэг ба энэ утгаараа хуулийн 216 дугаар зүйлийн 216.1-д зааснаар үүрэг гүйцэтгэгч нь ижил төрлийн хэд хэдэн үүргийн гүйцэтгэлийг хангах үүрэг үүссэн, үүргийн гүйцэтгэл нь бүх өрийг төлөхөд хүрэлцэхгүй бол үүрэг гүйцэтгэгч аль нэгийг сонгож гүйцэтгэх эрхтэйгээс гадна ийм сонголт хийгээгүй бол төлбөрийн хугацаа болсон өрийг тэргүүн ээлжид төлүүлэхээр байна.

Энэ нь үүрэг гүйцэтгэгч нь ижил төрлийн хэд хэдэн үүргийг тухайлбал нэг төрлийн үүргийн харилцааны хэд хэдэн шаардлагын буюу талуудын хооронд байгуулсан санхүүгийн түрээсийн гэрээний үүргийн дагуу үндсэн төлбөр, хүү, алданги гэх мэт төлбөрийг нэг удаагийн төлөлтөөр бүрэн төлж чадаагүй бол хугацаа нь болсон аль үүргийг эхэлж төлөхөө сонгох эрхтэй болохыг зохицуулсан.

Мөн дээрх хуулийн зохицуулалтаас үзэхэд гэрээнд оролцогч талууд үүрэг гүйцэтгэх дарааллыг харилцан тохиролцож тогтоохыг үгүйсгээгүй ба энэ хэргийн хувьд талууд 2018.08.15-ны өдрийн СТГ-18/16 “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-ний 6.5-д “Түрээсийн төлбөр бүрэн төлөгдөж дуусах хүртэл хугацаанд санхүүгийн түрээсийн төлбөрийг алданги, түрээсийн хүүгийн төлбөр, үндсэн төлбөр гэсэн дарааллаар төлнө.” гэж тохиролцсон нь дээрх хуульд заасныг зөрчөөгүй, үүрэг гүйцэтгэгч сонголтоо ийнхүү гэрээгээр тохирсон гэж үзнэ.

Гэхдээ гэрээгээр тохиролцсон үүрэг гүйцэтгэх энэхүү дараалал нь дээр дурдсан талууд төлбөрийг төлөх нөхцөлийн талаар тухайлан тохирсон тохиролцоо бүхий хугацаанд үйлчлэхгүй, үүнээс хойших хугацаанд гэрээнд заасан дарааллаар буюу хариуцагчид алданги, хүүгийн төлбөр, үндсэн төлбөр зэргээс сонгох боломжгүй, тэрээр гэрээнд заасан дарааллаар үүргийг гүйцэтгэхээр байна.

2018.08.15-ны өдрийн СТГ-18/16 “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-ний 9.1-д “Гэрээний аль нэг тал давагдашгүй хүчин зүйл /тухайлбал: газар хөдлөлт, үер, мөндөр, аянга, гал түймэр, байгалийн бусад аюулт үзэгдэл, төрийн шийдвэр, оролцоо, дайны байдал үүссэн гэх мэт/-ийн нөхцөл байдлын улмаас гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэх боломжгүй болсон тохиолдолд гэрээний хариуцлагаас /алданги, торгууль/ чөлөөлөгдөх үндэслэл болно.” гэж заасан.

Хэрэгт цугларсан нотлох баримтаар цар тахлын улмаас давагдашгүй хүчин зүйлийн нөхцөл байдал үүсч Засгийн газар, холбогдох бусад байгууллагын шийдвэрээр тодорхой зарим хязгаарлалт тогтоож байснаас хариуцагчид эрсдэл үүсч үүргээ гүйцэтгэх боломжгүй тохиолдол бий болсон тухай үйл баримт үгүйсгэгдээгүй боловч энэ талаарх хариуцагчийн хүсэлтийг нэхэмжлэгч хүлээн авч 4 удаагийн төлбөр төлөлтөд алданги тооцоогүй гэж үзэх үндэслэлтэй.

27. Иймд хариуцагчийн төлбөл зохих үүргийн хувьд 871,148,132.57 төгрөгийг нэхэмжлэгчид олгохоор анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн шийдвэрт өөрчлөлт оруулах нь зүйтэй гэж үзэв. Үүнд:

Үүргийн тооцооллыг нэхэмжлэгчээс ирүүлсэн нэхэмжлэх баримтад зааснаар тооцвол хариуцагч сүүлийн нэхэмжлэхээр 2022.04.22-ны өдөр нийт 3,080,364,437.66 төгрөгийг төлснөөр үндсэн төлбөрийн үлдэгдэл 4,042,741,835.57 төгрөг байсан,
Үүнээс хойш эргэн төлөлтийн хуваарийн дагуу 2022.06.12-ны өдөр төлбөр хийх хуваарьтай байсан боловч 2022.05.13-ны өдөр 2,000,000,000 төгрөгийг төлсөн тул алданги тооцохгүй, 21 хоногийн хүүд 20,044,318.2 төгрөгийг хасч, үлдэх 1,979,955,681.8 төгрөгийг үндсэн төлбөрт тооцоход үндсэн төлбөрийн үлдэгдэл 2,062,786,153.77 төгрөг,
дараагийн төлбөрийг 2022.06.28-ны өдөр 1,500,000,000 төгрөг төлсөн ба 16 хоногийн хугацаа хэтэрсэн тул алданги 165,022,892.3 /16*0,5=8%, 2,062,786,153.77*8%/ төгрөг, 2022.05.13-ны өдрөөс хойш 46 хоногийн хүүд 22,403,094.8 төгрөгийг тус тус тооцож, үлдэгдэл 1,312,574,012.9 төгрөгийг үндсэн төлбөрөөс хасахад үндсэн төлбөрийн үлдэгдэл 750,212,140.87 төгрөг,
дараагийн төлбөрийг хуваарь ёсоор 2022.09.12, 2022.12.12-ны өдөр төлөх байсан төлбөрийг төлөөгүй ба 2022.12.13-ны өдөр 570,000,000 төгрөгийг төлсөн тул 2022.06.28-2022.12.12 хүртэл 178 хоногийн хүүд 31,528,265.3 төгрөг, 92 хоногийн алдангид 345,097,584.8 төгрөгийг /92*0,5=46%, 750,212,140.87*46%/ тооцоход үндсэн төлбөрийн үлдэгдэл 556,837,990.97 төгрөг,
үүнээс хойш төлбөр төлөөгүй бөгөөд гэрээний хугацаа 2023.09.12-ны өдөр дуусах тул энэ хүртэл хугацааны буюу 273 хоногийн /2022.12.13-2023.09.12/ хүү 35,891,146.2 төгрөг, алданги Иргэний хуулийн 232 дугаар зүйлийн 232.4-т зааснаар гүйцэтгээгүй үүргийн үнийн дүнгийн 50 хувиас хэтэрч болохгүй тул 278,418,995.4 төгрөг, үндсэн төлбөрийн үлдэгдэл 556,837,990.97 төгрөг, нийт 871,148,132.57 төгрөгийг хариуцагч төлөх үндэслэлтэй.

28. Талууд үүргийн гүйцэтгэлийг хангах аргад барьцааг хэрэглэж, хариуцагч “Х” ХХК-ийн хөдлөх хөрөнгө болон гуравдагч этгээд “А” ХХК-ийн үл хөдлөх эд хөрөнгийг барьцаалсан байх ба давж заалдах шатны шүүх нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн шаардлагын барьцаа хөрөнгөөр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай хэсгийг хангаж шийдвэрлэсэн нь Иргэний хуулийн 153 дугаар зүйлийн 153.1, 175 дугаар зүйлийн 175.1-д нийцсэн, харин шаардлагын зарим хэсэг болох түрээсийн зүйлээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах шаардлагыг шийдвэрлээгүй орхигдуулсныг хяналтын шатны шүүхээс залруулна.

29. Талуудын байгуулсан 2018.08.15-ны өдрийн СТГ-18/16 “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-нд зааснаар түрээсийн зүйл Shacman SX4255JV X3000 загварын 40 ширхэг чирэгч толгой, CIMC Semi trailer (front)-I загварын 42 ширхэг чиргүүл, CIMC Semi trailer (Rear)-II загварын 42 ширхэг чиргүүл, Dolly Semi trailer загварын 40 ширхэг чиргүүлийн холбогч буюу нийт 164 ширхэг хөдлөх эд хөрөнгө байна.

Мөн гэрээний 3.1.1-д “Гэрээний Хавсралт 1-д заасан түрээсийн зүйлийг Гэрээний үүрэг бүрэн биелэгдэх хүртэл хугацаанд өөрийн өмчлөлд байлгах”, 3.2.3-т “Түрээсийн төлбөрийн үүрэг бүрэн хангагдсан нөхцөлд түрээсийн зүйлийг Түрээслэгчийн өмчлөлд шилжүүлэх” гэж заасан боловч түрээсийн зүйл нь түрээслэгчийн эзэмшил, ашиглалтад байгаагаас гадна автотээврийн хэрэгслийн улсын бүртгэлд хариуцагч “Х” ХХК-ийн өмчлөлд бүртгэгдсэн.

Талууд 2019.03.26-ны өдрийн гэрээнд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай гэрээгээр 2.1.1-д “Түрээслүүлэгч болон Түрээслэгчийн хууль ёсны эрх ашиг, үйл ажиллагааны хэвийн байдлыг хангах зорилгоор Үндсэн гэрээ болон энэхүү Гэрээний үүргийн гүйцэтгэл бүрэн хангагдаж дуустал түрээсийн зүйлийг хамтран өмчлөх” гэж тохиролцож автотээврийн улсын бүртгэлд тэмдэглэл хийлгэсэн тухай үйл баримт тогтоогдсон байна.

30. Иргэний хуулийн 231 дүгээр зүйлийн 231.1-д үүргийн гүйцэтгэлийг хангах аргуудыг заасан бөгөөд талууд санхүүгийн түрээсийн гэрээний түрээсийн зүйлийн хувьд энэ хуульд заасан үүргийн гүйцэтгэлийг хангах аргыг хэрэглэхээр тохиролцсон гэж үзэх нөхцөл байдал хэргийн баримтаар тогтоогдсонгүй.

Тухайлбал талууд 2018.08.15-ны өдрийн СТГ-18/16 “Санхүүгийн түрээсийн гэрээ”-ний 3.1.11-д “Түрээслэгч Гэрээгээр хүлээсэн үүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүй бол Гэрээний үүргийн биелэлтийг хуульд заасан журмаар гаргуулах”, 3.1.12-т “Түрээслэгч Гэрээгээр хүлээсэн үүргээ хугацаанд нь гүйцэтгээгүй эсхүл үүргээ гүйцэтгэж чадахгүй нь илт тодорхой болсон нь тогтоогдвол Гэрээний үүргийг гүйцэтгэхийг шаардах”, 7.1-д “Түрээслүүлэгч урьдчилан мэдэгдсэний үндсэн дээр түрээсийн зүйлийг дараах тохиолдолд Түрээслэгчээс түр буцаан авах буюу лацадна.” 7.3-т “Түрээслэгч нь гэрээнд заасан хугацаа, хуваарийн дагуу төлбөр, түүний хүүг төлөөгүй, мөн гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд Түрээслүүлэгч үүргийн гүйцэтгэлийг албан бичгээр шаардана.” 7.5-д “Үүргийн гүйцэтгэл хангуулах тухай Түрээслүүлэгчийн албан мэдэгдэлд хуанлийн 30 хоногийн дотор хариу өгөөгүй эсхүл мэдэгдэлд дурдсан төлбөрийн шаардлагыг бүрэн хэмжээгээр буюу зохих ёсоор биелүүлээгүй бол гэрээг хугацаанаас нь өмнө цуцлах үндэслэл болно.” гэж тус тус зааснаас үзэхэд талууд үүргийг зохих ёсоор гүйцэтгээгүй буюу үүрэг гүйцэтгэгч хугацаа хэтрүүлсэн тохиолдолд түрээсийн зүйлийг түр буцаан авч, гэрээг цуцлах тухай агуулгатай байна.

31. Хэдийгээр талууд түрээсийн зүйлийг хамтран өмчлөхөөр тохиролцож, 2019.03.26-ны өдрийн гэрээнд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай гэрээний 2.1.1-д “Түрээслүүлэгч болон Түрээслэгчийн хууль ёсны эрх ашиг, үйл ажиллагааны хэвийн байдлыг хангах зорилгоор Үндсэн гэрээ болон энэхүү Гэрээний үүргийн гүйцэтгэл бүрэн хангагдаж дуустал түрээсийн зүйлийг хамтран өмчлөх”, 2.1.2-т” Үндсэн гэрээний төлбөрийн үүрэг бүрэн хангагдсан тохиолдолд Түрээсийн зүйлийг хамтран өмчлөх харилцаа дуусгавар болох ба Түрээслэгч тал түрээсийн зүйлийг бүрэн өмчлөх эрх үүснэ.”, 2.1.4-т “хууль болон Үндсэн гэрээнд зааснаар Түрээслэгчийн буруутай үйлдэл эс үйлдэл болон бусад нөхцөл байдлаас шалтгаалан үндсэн гэрээ цуцлагдсан тохиолдолд түрээсийн зүйлийг хамтран өмчлөх харилцаа дуусгавар болох ба Түрээслүүлэгч тал түрээсийн зүйлийг үл маргах журмаар бүрэн өмчлөх эрх үүснэ.” гэж заасан байх боловч энэхүү өмчлөлд шилжүүлэх тухай хүсэл зориг нь үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулахаар эд хөрөнгө өмчлөлд шилжүүлэх гэрээ “фидуци”-ийн шинжийг агуулаагүй.

Иргэний хуулийн 235 дугаар зүйлийн 235.1-д зааснаар үүрэг хүлээгч нь мөнгө төлөх үндсэн үүргийн гүйцэтгэлийг хангах зорилгоор хөдлөх эд хөрөнгийг үүрэг гүйцэтгүүлэгчийн өмчлөлд шилжүүлэх, үүрэг хүлээгч үндсэн үүргээ хугацаанд гүйцэтгэсэн тохиолдолд үүрэг гүйцэтгүүлэгч уг эд хөрөнгийг түүнд буцаан өгөх үүргийг тус тус хүлээхээр тохиролцож, үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулахаар эд хөрөнгө өмчлөлд шилжүүлэх гэрээ “фидуци” байгуулж болно.

Гэвч түрээсийн зүйл үүрэг гүйцэтгэгчийн өмчлөлд бүртгэгдсэн нөхцөл байдлаас үзэхэд болон талуудын дээрх тохиролцоо, хүсэл зоригийн агуулга нь үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулахаар эд хөрөнгө өмчлөлд шилжүүлэх гэхээс илүүтэй, түрээсийн зүйлийг дундаа хамтран өмчлөх агуулгатай байна.

32. Нөгөө талаас нэгэнт талууд түрээсийн зүйлийн хувьд дундын өмчийн хэлбэрийг сонгосон байх тул нэхэмжлэгч өөрийн өмчлөлийн зүйлээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангах шаардлага нь өөрийн өмчлөлөөс татгалзаж, түрээсийн зүйлийг түрээслэгчийн өмчлөлд үлдээх агуулгыг илэрхийлэх ба энэ утгаараа үүргийн гүйцэтгэлийг хангах аргыг хэрэглэх үндэслэл, зарчимд нийцэхгүй.

33. Иймээс түрээсийн зүйлээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай нэхэмжлэлийн шаардлагыг хангах үндэслэлгүй тул хэрэгсэхгүй болгохоор анхан шатны шүүхийн шийдвэр, давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд өөрчлөлт оруулна.

Хариуцагчийн зүгээс санхүүгийн түрээсийн гэрээний дагуу төлбөрийн ихэнх хэсгийг төлсөн, үлдэх хэсгийг барьцаа хөрөнгөөр хангуулахаар шийдвэрлэсэн зэрэг нөхцөл байдлыг харгалзан талуудын хооронд байгуулагдсан 2019.03.26-ны өдрийн гэрээнд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай гэрээний 2.1.2-т заасны дагуу түрээсийн зүйлийг хамтран өмчлөх харилцаа дуусгавар болж, түрээслэгч буюу хариуцагчид түрээсийн зүйлийг бүрэн өмчлөх эрх үүссэн тул түрээсийн зүйлийг хариуцагчийн өмчлөлд үлдээх нь зүйтэй.

34. Давж заалдах шатны шүүх нэхэмжлэгчийн нэхэмжлэлийн өөр нэг шаардлага болох санхүүгийн түрээсийн гэрээг цуцлах тухай шаардлагыг гэрээний хугацаа дууссан үндэслэлээр хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн нь Иргэний хуулийн 225 дугаар зүйлийн 225.1-д нийцсэн, зохигч энэ талаар гомдол гаргаагүй болно.

35. Дээрх үндэслэлээр анхан шатны шүүхийн шийдвэр, давж заалдах шатны шүүхийн магадлалд өөрчлөлт оруулахаар шүүх бүрэлдэхүүн шийдвэрлэв.

Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 176 дугаар зүйлийн 176.2.2-т заасныг удирдлага болгон ТОГТООХ НЬ:

1. Өмнөговь аймгийн Эрүү, Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2025 оны 01 дүгээр сарын 08-ны өдрийн 203/МА2025/00001 дүгээр магадлалын тогтоох хэсгийн 1 дэх заалт, Өмнөговь аймгийн Ханбогд сум дахь сум дундын шүүхийн 2024 оны 11 дүгээр сарын 07-ны өдрийн 144/ШШ2024/00184 дүгээр шийдвэрийн тогтоох хэсгийн 1 дэх заалтыг

“Иргэний хуулийн 312 дугаар зүйлийн 312.1, 232 дугаар зүйлийн 232.4-т зааснаар хариуцагч “Хаан шоргоолж” ХХК-аас 871,148,132.57 төгрөг гаргуулж, нэхэмжлэгч “Д” ХХК-д олгож, нэхэмжлэлийн шаардлагаас үлдэх 4,157,773,368.69 төгрөгийг болон гэрээ цуцлах, түрээсийн зүйлээр үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах тухай шаардлагыг тус тус хэрэгсэхгүй болгосугай.” гэж,

Шийдвэрийн тогтоох хэсгийн 2 дахь заалтыг “Иргэний хуулийн 153 дугаар зүйлийн 153.1, 175 дугаар зүйлийн 175.1-д зааснаар хариуцагч “Х” ХХК нь шүүхийн шийдвэрт заасан төлбөрийг сайн дураар төлөөгүй тохиолдолд 2019.10.31-ний өдрийн БГ-ХЭХ-ХШ2019/05 дугаартай барьцааны гэрээ, 2019.10.31-ний өдрийн БГ-ҮХХ-ХШ2019/09, БГ-ҮХХ-ХШ2019/10 дугаартай газар эзэмших эрх барьцаалах гэрээ, БГ-ҮХХ-ХШ2019/11, БГ-ҮХХ-ХШ2019/12 дугаартай үл хөдлөх эд хөрөнгийн барьцааны гэрээнд заасан эд хөрөнгийг албадан худалдаж, үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулахыг Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагад даалгасугай.” гэж,

Шийдвэрийн тогтоох хэсгийн 3 дахь заалтыг “Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 56 дугаар зүйлийн 56.2, 60 дугаар зүйлийн 60.1, Улсын тэмдэгтийн хураамжийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.1.1-д зааснаар нэхэмжлэгч “Д” ХХК-ийн улсын тэмдэгтийн хураамжид төлсөн 25,302,557.51 төгрөгийг улсын орлогод хэвээр үлдээж, хариуцагч “Хаан шоргоолж” ХХК-аас улсын тэмдэгтийн хураамжид 4,513,690.6 төгрөг гаргуулж, нэхэмжлэгчид олгосугай.” гэж, тус тус өөрчилж,

Шийдвэрийн тогтоох хэсгийн 2, 3, 4 дахь заалтыг 4, 5, 6 гэж дугаарлаж шийдвэр, магадлалын бусад заалтыг хэвээр үлдээж, нэхэмжлэгч “Д” ХХК-ийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хангахгүй орхиж, хариуцагч “Х” ХХК-ийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлын зарим хэсгийг хангасугай.

2. Иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 57 дугаар зүйлийн 57.4-т зааснаар нэхэмжлэгч “Д” ХХК хяналтын журмаар гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид 2025.02.04-ний өдөр урьдчилан төлсөн нийт 20,926,960.99 төгрөг, хариуцагч “Х” ХХК хяналтын журмаар гомдол гаргахдаа улсын тэмдэгтийн хураамжид 2025.01.30-ны өдөр урьдчилан төлсөн 4,954,746.52 төгрөгийг тус тус улсын орлогод хэвээр үлдээсүгэй.

ДАРГАЛАГЧ, ШҮҮГЧ П.ЗОЛЗАЯА

ТАНХИМЫН ТЭРГҮҮН Г.АЛТАНЧИМЭГ

ШҮҮГЧИД Н.БАТЧИМЭГ

Н.БАЯРМАА

Х.ЭРДЭНЭСУВД